- Information
- AI Chat
3 Yunit 2 Malikhaing Pagsulat Aralin 3 Mga Uri ng Malikhaing Pagsulat
Education
Bohol Island State University
Recommended for you
![[Reviewer] (Prof Ed) Child AND Adolescent Development](https://d20ohkaloyme4g.cloudfront.net/img/document_thumbnails/ec6b4ec2ba3485b9c55c955aa2537c1c/thumb_300_232.png)
Students also viewed
Related Studylists
tynPreview text
Yunit 2: Malikhaing Pagsulat
Aralin 3: Mga Uri ng Malikhaing Pagsulat
Nilalaman
Pansinin 1
Panimula 1
Mga Layunin 2
Tuklasin 3
Alamin 4
Mga Uri ng Malikhaing Sulatin 5
Palawakin 17
Gawain 1 17
Gawain 2 18
Suriin 19
Paglalahat 22
Bibliograpiya 23
Pansinin
Panimula
Lar. 1. Ang pagbabasa ng mga akda ay nakapanghihikayat sa malikhaing pagsulat.
Bukod sa pagkakaroon ng malikhaing kakayahan at malayang paghaharaya, minsan mo na bang naisip na isa ring kritikal na kakayahan ang pagsulat ng malikhaing akda? Ibig sabihin, sa pamamagitan ng pagsasatitik ng manunulat sa nilalamang ideya at substansiya ng kaniyang malalim na imahinasyon, nagagawang maging buhay ang kaniyang akda sa diwa ng mga mambabasa nito.
Tuklasin
5 minuto
Batay sa iyong kaalaman, magtala ng anim hanggang walong malikhaing sulating nabasa na. Ilagay ang sagot sa tapat ng mga nakaturong linya.
Pagkatapos ng limang minuto ay humanap ng katambal upang maging kapalitan sa pagbabahagi ng inyong mga naisulat.
Mga Gabay na Tanong
Ano-anong uri ng malikhaing sulatin ang inyong naitala?
Sa iyong mga naisagot, aling uri ng malikhaing sulatin ang may pinakamarami mong naitala? Bakit?
Anong pagkakataon ang nag-udyok sa iyo upang basahin ang mga nabanggit mon g akda? Palawigin at ibahagi.
Ano o ano-anong katangian ng mga akda ang masasabi mong nagpatingkad sa pagigi ng malikhain ng mga ito? Bakit o paano?
Alamin
Naghahawan ng daan ang pag-unawa ng mga mag-aaral at/o mambabasa sa iba pang mga paksang kaugnay ng kasanayan sa malikhaing pagsulat; upang hindi lamang pormal na maisaulo ang mga impormasyong ukol dito, kundi sa layong maging kri tikal ang pag-iisip at mailangkap ito sa malayang paghaharaya, tungo sa aktuwal na proseso ng malikhai ng pagpapahayag ng sarili—damdamin, saloobin, at/o naratibo.
Di-kathang-isip
Gumagamit ito ng estilo at teknik na pampanitikan upang makabuo ng makatotohanan at tumpak na salaysay. Iba ito sa teknikal na pagsulat dahil kahit naghahayag ito ng katotohanan, mahalaga ang sining at poetika sa daloy ng akda.
Ayon kay Barbara Lounsberry (1990), may apat na katangian ang malikhaing sulating di-kathang-isip: ● maaaring maidokumento ang paksa at hindi basta lamang inimbento ng manunulat;
● malalim ang pananaliksik sa paksa nang maging buo ang kredibilidad ng tinahing daloy ng salaysay;
● mahalaga ang paglalarawan sa tagpuan ng salaysay at ang kontekstuwalisasyon ng isinasaad na mga danas; at ● mahusay ang panulat, na tumutukoy sa masining na paglalapat ng manunulat ng kaniyang mga ideya at saloobin sa kaniyang salaysay at husay niyang gumamit ng wika.
Narito sa ibaba ang iba’t ibang anyong sulatin sa ilalim nito.
a. Talambuhay
Ito ay salaysay ng naging buhay ng isang tao mula sa kaniyang pagkabata at pinagmulan hanggang sa kinahinatnan ng kaniyang buhay pagtanda. Maaari itong tingnan sa dalawang anyo: ang sariling talambuhay, o kilala rin sa tawag na awtobiyograpiya, at ang talambuhay o biyograpiya. Sa una, ang manunulat ang siya ring mismong paksa ng akda kaya gumagamit ng unang pananaw sa paraan ng pagsasalaysay; habang sa ikalawa, inilalahad ang naging kaganapan sa buhay ng isang tao na iniaakda ng ibang tao o manunulat.
Mga Halimbawa:
● _Jose Rizal: Buhay, Mga Ginawa at Mga Sinulat ng Isang Henyo, Manunulat, _ Siyentipiko, at Pambansang Bayani (1997) ● Talambuhay ni Lope K. Santos (1972) ● On My Terms: The Autobiography of Vicente Tirona Paterno (2014)
b. Personal na Naratibo
Ito ay salaysay ng mga personal na pangyayari sa buhay ng mismong may-akda. Karaniwang nilalaman nito ang mga iba’t ibang danas ng sumusulat batay sa magkakaibang emosyong kaniyang nararamdaman at kung paano ito nakukulayan sa kaniyang paghaharaya, upang maikuwento nang buhay at masining.
Mga Halimbawa:
● Talaarawan ● _Travelogue _ ● Blog ● Testimonyo
c. Maikling Kuwento
Ito ang mga kuwentong maikli at inaasahang kayang mayari ng mambabasa sa isang upuan lamang. Sa kabila ng kaiklian, buhay ang paglalarawan at buong nailalahad ang mga susing pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan, at taglay nito ang kakintalan sa diwa ng mga mambabasa. Sa ilalim ng di-kathang-isip na sulatin, karaniwang naglalaman ito ng isang partikular na danas ng mismong manunulat, at maaari din namang hango sa totoong kuwentong nakapukaw sa kaniyang interes.
Mga Halimbawa:
● “Kabilang sa mga Nawawala” ni Ricardo “Ricky” Lee ● “Si Intoy Syokoy ng Kalye Marino” ni Eros S. Atalia ● “Ngunit Wala Akong Litrato Noong Nasa Nasa Kolehiyo Ako” ni Reuel Aguila
Kathang-isip
Ito ang paglalahad ng salaysay na walang katotohanan at inimbento lamang ng may-akda sang-ayon sa pangangailangang makabuo ng isang ganap na kuwento. Bagama’t maaaring ibatay ng manunulat sa mga taong kaniya nang nakasalamuha o nakasama sa totoong buhay, nananatiling nakakulong sa sarili niyang imbensiyon ang mga tauhan, danas, at pangyayaring nilalaman ng kaniyang akda. Katulad ng di-kathang-isip na malikhaing sulatin, mayroon din itong iba’t ibang anyo gaya ng sumusunod sa ibaba.
a. Nobela
Naturingan ding “kathambuhay,” naglalahad at nagtatalakay ito ng madudulang pangyayari sa buhay ng tao—o iyong pangunahing tauhang sentrong balon ng tunggalian at pakikipagsapalarang inilalabi ng banghay. Malimit mang ihalintulad sa maikling kuwento, tiyak ang pagkakaiba ng dalawa; masalimuot ang pagtatahi ng mga pangyayari sa isang akdang nobela, sapagkat binubuo ito ng mga pangyayaring hiwa-hiwalay ngunit magkakaugnay, na naglalagay ng higit na pulidong pagtatahi ng mga kaganapan sa bahagi ng manunulat.
Mga Halimbawa:
● “ Walong Diwata ng Pagkahulog ” (2009) ni Edgar Calabia Samar ● “ Si Amapola sa 65 na Kabanata ” (2011) ni Ricardo “Ricky” Lee
● “ Gapo ” (2012) ni Lualhati Bautista
b. Nobelita
Kung haba ang pagbabatayan, di-hamak na mas mahaba ito kumpara sa maikling kuwento ngunit mas maikli kumpara sa isang nobela. Bagama’t maikli, ang mga elementong taglay sa pagbubuo ng banghay nito at mga sangkap sa kabuuang estruktura ng akda ay hindi na nag-iiba sa isang nobela.
Mga Halimbawa:
● Sherds (2007) ni F. Sionil Jose ● Goodbye, Barbie (1982) ni Edilberto Tiempo
● Pangalawang Larangan: Maikling Nobela (1912) ni Alfonso Sujeco
c. Maikling Kuwento
Ayon sa batikang manunulat at kuwentistang si Genoveva E. Matute, ang maikling kuwento ay hindi isang pinaikling nobela o kaya ay buod ng isang nobela, kundi magkaibang anyo ng panitikan ang dalawa. Bagkus, sa kabila ng kaiklian ng maikling kuwento, buo nitong nailalarawan ang mahahalagang pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan at may kalakasang makapag-iwan ng kakintalan sa mambabasa.
Mga Halimbawa:
● “Si Intoy Syokoy ng Kalye Marino” ni Eros S. Atalia
● “Ang Reyna ng Espada at mga Pusa” ni John Carlos Pacala ● “Ang Kalupi” ni Benjamin Pascual
d. Dagli
Sa madaling pagpapakahulugan, isa itong anyong sulating higit na maikli kaysa maikling kuwento. Sa pangkaraniwan, nasusulat lamang ito sa halos isa hanggang dalawang pahina. Ilan sa mga kawili-wiling katangian ng dagli ang pagkakaroon ng mga biglang pihit ng sitwasyong inilalako sa loob ng kuwento, o kaya naman ang mga suntok-sa-katotohanan ng buhay na matalas na naipamalas ng may-akda.
Mga Halimbawa:
● “Ang Duyan ng Magiting” ni Dustin Edward Celestino ● “Kaharian ng Pinto” ni Michelle Josephine Rivera
● “Kidney for Sale: Bato ng Buhay Ko” ni Arthur Casanova
Alin sa mga nabanggit na sulating kathang-isip ang
malapit sa iyong kawilihang pagyamanin ang
sariling kakayahan sa pagsulat? Bakit?
Panulaan o Tula
Ito ang uri ng malikhaing sulatin o panitikang tampok ang malayang paggamit ng may-akda sa wika ayon sa estilo at anyong nais niya. Mayaman ito sa mga tayutay na lalong nagbibigay-rikit sa daloy nito. Madaling natutukoy ang tula bilang malikhaing sulatin gawa na rin ng pattern nito sa paglalapat ng mga katagang karaniwang may tugma (bagama’t hindi sa lahat ng pagkakataon), sukat o bilang ng mga pantig, at pagkakaroon ng estrukturang binubuo ng saknong at mga taludtod.
Tandaan
Tumutukoy ang tayutay sa mismong talinghagang maaaring may kaugnayan sa paglikha ng tunog at pagpapasidhi ng guniguni at damdamin (Bisa, 1999 na kay Bernales et al., 2006).
Basahin at suriin ang iba’t ibang uri ng tula ayon sa pattern nito o sa paksang iniikutan ng daloy ng akda.
a. Maikli
Tinawag na maikli ang uri ng ganitong tula sapagkat binubuo lamang ang mga ito ng isang saknong na may tatlo hanggang limang taludtod.
Mga Halimbawa:
● Haiku – Isa sa mga pinakakilalang anyo ng maikling tula at nagmula rin sa bansang Hapon, binubuo ito ng tatlong taludtod na may sukat na 5-7-5. ● Tanaga – Sa tradisyonal na tanaga, binubuo ito ng isang saknong na nahahati sa apat na taludtod sa sukat na 7-7-7-7 at may tugmaang AAAA. ● Tanka – Nagmula ito sa bansang Hapon, na binubuo ng 31 pantig ang isang saknong. Nahahati ito sa limang taludtod na may sukat na 5-7-5-7-7.
b. Liriko o Pandamdamin
Ito ang itinuturing na pinakamatandang uri ng panulaan ng mga makata saanmang panig ng daigdig. Layunin nitong magpahayag ng mga saloobin at damdamin ng makata. Tampok dito ang ugnayan ng tulang liriko at ang musikang sinasaliwan ng instrumentong lira, kaya naman nakilala ito bilang tulang kakantahin o tulang may katangiang awit.
Mga Halimbawa:
● Awit (dalitsuyo) – tungkol sa pag-ibig ● Dalit o Himno (dalitsamba) – tungkol sa pagpapala at pagpupuri sa Diyos ● Elehiya (dalitlumbay) – tungkol sa matinding kapanglawan, pagtangis, at kamatayan, o maaari ding pahayag ng mga pagguguniguning ukol sa kamatayan ● Oda (dalitpuri) – kaugnay ng paghanga o kaya ay pagbibigay ng parangal, nagpapahayag ito ng matayog na damdamin o kaisipan ● Pastoral (dalitbuki) – tungkol sa pang-araw-araw na pamumuhay ng mga tao, kaugnay ng pangingisda, pagsasaka, pagpapastol, at iba pa ● Soneto (dalitwari) – binubuo ng labing-apat na taludtod, na ang mga pahayag ay may kaakibat na matinding damdaming bunga ng mabigat na pagkukuro-kurong isinaad ng akda
● Madamdamin ( Melodrama ) – dulang patula na nakaukol sa paglalarawan ng galaw na may kaakibat na matinding damdamin ● Mag-isang Salaysay ( Dramatic Monologue ) – tampok dito ang isang taong nagsasadula ng tula mula simula hanggang wakas ● Parsa ( Farce ) – tampok dito ang mga eksaheradong linya, galaw ng mga tauhan, at tagpo, at nangangailangan ng mahusay na pagtatanghal ng mga nagsisiganap
e. Patnigan
Isang uri ito ng tulang itinatanghal ng magkatunggaling makata, na nagpapaligsahan ng kani-kaniyang katwiran at nagtatagisan ng talas sa pagtalos ng kanilang paksang-usapin.
Mga Halimbawa:
● Balagtasan – Sa paraang patula, masining na naglalahad ng kani-kanilang saloobin at pananaw ang dalawang panig ng makatang nagdidiskurso hinggil sa isang paksa. Hango ito sa ngalan ni Francisco Balagtas, na naging tanyag sa gayong uri at sining ng pakikipagtalastasan. ● Batutian – Hango sa uring balagtasan at ipinangalan kay Huseng Batute (Jose Corazon de Jesus), ginagawa ito sa mga lamayan upang libangin ang mga naglalamay. Naglalaman ito ng mga linyang lubhang katawa-tawa ngunit kaakibat ay katotohanang may halong yabang, panunudyo, o pag-iiwan ng palaisipan. ● Duplo – Hango sa mga kasabihan, salawikain, at berso sa Bibliya ang inihahayag ng magkatunggaling makata, na nagpapagalingan sa pagbigkas at pagbibigay-katwiran ng kanilang panig. ● Karagatan – Ito ay pagtulang itinuturing na “libangang itinatanghal.” Mula ito sa isang alamat ng isang singsing ng prinsesang nahulog sa dagat.
Sa ano-anong layunin mo nais gamitin ang
panulaan o tula bilang daluyan at paraan ng
pagpapahayag ng iyong sarili? Paano?
Napansin mo ba? Taglay ng mga natukoy nating mga uri ng malikhaing sulatin ang mga katangiang inaasahan sa isang malikhaing akda; ang malikhaing pagpapahayag sa pamamagitan ng paggamit ng idyoma at tayutay, ang aestetikong anyo, ang mga paksang unibersal o pandaigdigan, at ang pagtataglay ng kawalang-maliw.
Makatutulong kung titiyakin sa mga sarili ang mga nabanggit na katangian ng malikhaing sulatin kung magagawang tuklasin ang mga kuwentong nakapaloob sa mga nabanggit na halimbawa sa bawat anyo ng panitikang tinalakay. Sa ganitong paraan, hindi mo lamang masisipat ang mga konseptuwal na paksang tinalakay sa buong yunit, kundi malalantad ka
sa sining ng pagsulat na tiyak masusumpungan sa banghay ng mga akda.
Tandaan
Ayon kay Jun Cruz Reyes (The Varsitarian, 2014), isang batikang manunulat at mananaliksik ng kasalukuyang panahon, pinatatatag o pinarurupok ng pananaliksik ang pundasyon ng anumang akda, maging sa malikhaing pagsulat. Kaya naman, mahalaga pa rin ang gawaing pananaliksik upang mapunuan ng may-akda ang mga mabubuong katanungan sa mga mambabasa habang at/o matapos na mabasa ang akda nito.
Nililinaw rito na ang bungang saliksik sa malikhaing pagsulat ay inilalapat sa tagpuan o setting , dahil kaakibat lagi nito ang kulturang iniinugan ng ginagawang akda.
Gawain 2
Pumili ng isang partikular na anyo ng malikhaing akda—alinman sa ilalim ng tinalakay na mga uri ng malikhaing sulatin—na nais mong gawin sang-ayon sa kawilihan at kakayahang matapos sa itinakdang oras. Pumili ng gagamiting paksa mula sa sumusunod sa ibaba. a. Pamilya b. Kaibigan c. Kalayaan d. Panitikan
Gabay sa Pagsagot
● Mahalagang nakikilala ang mga katangiang namumukod sa bawat isang uri ng malikhaing sulatin at iba’t ibang anyong nakapasailalim sa mga ito. ● Para sa makabuluhang pagsulat ng malikhaing akda, magsimula sa uri ng malikhaing sulating malapit sa iyong kawilihan bilang mambabasa at sensibilidad bilang naghaharaya. ● Hayaan munang dumaloy ang mga kataga sa iyong isip at isatitik ito sa iyong papel. Pinakamahalaga sa pagsulat nang malikhain ang pagsasanib ng ideya at damdamin upang matatas ng manunulat nang wasto ang mensaheng nais ipabatid.
Suriin
A. Sagutin ang sumusunod at ipaliwanag sa sariling pangungusap.
Ano-ano ang batayang katangian ng isang malikhaing sulating di-kathang-isip?
Ano-ano ang batayang katangian ng isang malikhaing sulating kathang-isip?
3 Yunit 2 Malikhaing Pagsulat Aralin 3 Mga Uri ng Malikhaing Pagsulat
Course: Education
University: Bohol Island State University
This is a preview
Access to all documents
Get Unlimited Downloads
Improve your grades
