- Informacje
- Czat SI
Uniłowski Wspólny pokój opracowanie
Historia Literatury
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawla II
Komentarze
Powiązane Studylist
NatkaPrzejrzyj tekst
ZBIGNIEW UNIŁOWSKI Wspólny pokój i inne utwory
BN oprac. B. Faron
I ZARYS BIOGRAFII Urodził się w 1909r. W Wa-wie, pochodził z drobnomieszczaństwa. Do szkoły uczęszczał nieregularnie, nie uzyskał matury. Jako dziecko zetknął się z głodem, alkoholizmem i poniżeniem, to wpłynło na jego sceptyczny stosunek do świata i ludzi. Matka – zm. Na gruźlicę, opiekował się nim ojciec, ale popełnił samobójstwo. Wtedy zajęła się nim ciotka. Z powodu ciężkich warunków musiał podjąć pracę, m. in. w restauracji „Astoria”, gdzie poznał Karola Szymanowskiego. (W „A.” Bywali ludzie kultury, literaci.) Dzięki jego finansowej pomocy mógł wyjechać do Zakopanego, by tam leczyć się na płuca (gruźlica), próbował tam też swych sił pisarskich. Z tego okresu pochodzą listy Z. do K. W marcu 1930 powrócił do Wa-wy Mimo problemów ze zdrowiem w Zakopanem intensywnie pracował; pisał opowiadania zebrane potem w tomie „Człowiek w oknie. Pobyt ten był szkołą życia dla Z.; poznał wielu ludzi ze środowiska lit. i artyst. Szybko nawiązywał znajomości dzięki swemu sposobowi bycia (poznał m. in. Iwasziewicza, Witkiewicza, Michała Pawlikowskiego) Ciekawość życia i doświadczenia z dzieciństwa sprawiły, że Z. nie był bezkrytycznym obserwatorem stosunków międzyludzkich, ale dostrzegał różnice społeczne, zachował sentyment do ubogiego, wa-wskiego Powiśla. Jego sylwetka to zestaw antynomii; dorodna postać – choroba, towarzyskość – zaduma, powaga.
1929 – nawiązuje kontakt z Kwadrygą; bierze udział w spotkaniach, publikuje w piśmie pierwsze opowiadania (redaktorem „Kwadrygi” był wówczas Wł. Sebyła) Zarys programu „Kwadrygi”:
- wiązanie poezji z życiem
- sprzeciw wobec bezideowości, witalizmu, biologizmu Skamandra oraz estetyzmu Awangardy
Co zespalało Z. z Kwadrygą? Związki były raczej luźne, jeśli chodzi o programowość (bo kiedy Z. pojawił się w Kwadrydze, miała już ona wyraźny program), ale przede wszystkim łączył go podobny życiorys i agresywny stosunek do życia. „Dwadzieścia lat życia” – ilustruje dzieciństwo Wpływ na początki twórczości mieli: K. Szymanowski, J. Iwaszkiewicz, Hanna Mortkowicz
- Olczakowa.
1932 – „Wspólny pokój” (konfiskata przez cenzurę w 3 tygodnie po wydaniu zwróciła uwagę na młodego autora) 1933 – „Człowiek w oknie” – opowiadania 1934 – wyjeżdża do Am. Poł. (jako stypendysta Ministerstwa Spraw Zagranicznych) 1935 – małżeństwo z Marią Lilipop, urodził im się syn, wiedli spokojne, ustabilizowane życie do czasu, gdy znów odezwała się gruźlica. Z. zmarł na zapalenie opon mózgowych 12 XI 1937 mając 28 lat.
*od książkowego debiutu do śm upłynęło 5 lat; w tym okresie wydał 5 książek, co w latach międzywojennych nie było zjawiskiem dość częstym.
II „CZŁOWIEK W OKNIE”
Z. nie jest konsekwentny. Z jednej strony podejmuje modne w pierwszym 30-leciu motywy prozy fantastycznej, „niesamowite opowieści” wsparte sugestiami psychoanalitycznymi Freuda, chwyty nadrealistyczne i ekspresjonistyczne, z drugiej strony (zwłaszcza w groteskach) dominuje sceptycyzm, a nawet negacja wobec zastanej tradycji lit.
Opowiadanie tytułowe zawiera najwięcej elem. prozy fantastycznej. Pojawia się tu częsty wówczas motyw rozdwojenia osobowości. Opowiadanie ma konstrukcję dwudzielną: 1. elementy świata realnego są tłem i bodźcami implikującymi doznania Emeryka Sobla - to tzw. motyw nowelistyczny 2. przeżycia, halucynacja, imaginacje Sobla Rejony penetracji narratora i przejścia od relacji zew. do przeżyć psych. bohatera sygnalizują charakterystyczne zwroty: „Ten mózg jest czynny”, „Teraz pracuje wyobraźnia”, „W wyobraźni jego...”, „W podświadomości Emeryka...” Z.|U. Nie wyszedł poza doświadczenia nowelistyki XIXw.
Emeryk Sobel – przeświadczony o tożsamości z wiarołomną żoną swego kuzyna, Szymona Pelca. E. S. „ma na sobie kilka sukien kobiecych, pończochy, damskie buty na obcasach. Wygląd wyimaginowanej postaci - również fizjonomia upodabnia się do ukochanej niegdyś kobiety. Janina mówi mu, że wygląda jak topielec, ma zsiniałą twarz. Czuje się oficerem i monarchą, by w końcu wrócić do „właściwego” wcielenia Flory i podobnie jak ona, zginąć w ekstazie rel., z Biblią w ręku na dnie stawu.
Nasycenie „Czł. w oknie” elementami snu i podjęcie motywów psychopatologicznych sygnalizuje zbieżność opowiadania z postulatami i doświadczeniami ekspresjonizmu i nadrealizmu. Odrzuca się istnienie układu odniesienia dla wizji, która staje się autonomicznym światem podlegającym prawom snu. Taka koncepcja prowadzi do zatarcia granicy między otoczeniem, a przeżyciami wewnętrznymi. Autor troszczy się o psychologiczną motywację wizji Sobla.
*”Stary zegar”, *”Upadek logiki” – maksymalna redukcja tła, motywów, chwytów fabularnych, dialogów i monologów. Można o tych utworach mówić jako o obrazkach/ gawędach. Z. niezbyt dobrze czuje się na gruncie filozoficznych uogólnień. Te opowiadania to pisarskie poszukiwania, mocowanie się ze słowem.
„Człowiek w oknie” – zawiera elem. groteski, obserwujemy w nich charakterystyczna dla całej twórczości opozycje wobec życiowych snobizmów, utartych schematów literackich. Często pojawiają się w jego opowiadaniach uszczypliwe uwagi pod adresem pisarzy i poetów; Irzykowski, Chwisek, Rytard. Przekształcenia nazwisk dwóch ostatnich (Chwostek, Pytard) należą do jednych z zabiegów parodystycznych. W większości przypadków elementy parodystycznej negacji pełniły rolę służebną wobec karykatury. Swoistą odmianę parodii można też dostrzec w „Streszczeniu pewnej powieści”, gdzie autor podejmuje polemikę z utartym stereotypem literatury kryminalnej – kwestionuje on przeładowanie powieści krym. elementami zbrodni. Karykatura jest zróżnicowana w zależności od funkcji, jaką pełni w opowiadaniach; od racjonalnie umotywowanej kondensacji cech po absurdalną, zbliżoną do poetyki groteski, deformację. Dość często stosuje, właściwe karykaturze i w pewnym sensie grotesce, zestawienia kontrastowe, mogą się one przejawiać w kompozycji utworu lub być kontrastowymi zestawieniami leksykalnymi.
Terenem akcji jest gł. „wspólny pokój”, eliminuje się zbędne epizody skupiając na doświadczeniach i przeżyciach wew. gł. boh. Atmosfera pesymizmu potęgowana jest przez wprowadzanie odpowiedniego słownictwa (ponury, smutny, posępny).
Oprócz zabiegów stylistycznych czy fabularnych deformacja ujawnia się w nieproporcjonalnie dużym ( w stosunku do struktury fabularnej) nagromadzeniu motywów erotycznych.
Elem. naturalizmu – odnajdujemy je w narracji, potęgowaniu pesymizmu i akcentowaniu fizjologii. Z. nie znał dokładnie założeń i literackich realizacji naturalizmu, dlatego ten który u niego odnajdujemy jest raczej autonomiczny, niezależny i wypływający z doświadczeń życiowych pisarza, a nie literackich inspiracji. Są przydatne dlatego, że umożliwiaja wierność wobec przedstawianej rzeczywistości – kopiują życie. Wraża się to też w narracji – eliminującej inwersje czasowe i elementy wtórne. Akcja rozwija się bowiem według następstwa zdarzeń. Jeśli nie liczyć monologów Salisa, będących retrospekcyjnym powrotem do dzieciństwa, to niewiele jest informacji o wydarzeniach z dalszej przeszłości. Kontynuacją techniki naturalistów jest ograniczenie wszechwiedzy narratora utożsamiajacego się tu z gł. boh., mimo, że autor manifestuje jego niezależność przez prowadzenie narrracji w 3 os. Wydarzenia ukazuje się jednak z perspektywy Salisa, co uwzględniać się powinno przy interpretacji powieści. Poza tym: - nagromadzenie wulgaryzmów
- operowanie słownictwem z dziedziny anatomii człowieka
- przygnębiająca atmosfera, nuda
- motywy erotyczne – prowokują i naruszają granice moralne
- porównania animalistyczne (taksówki jak robaki) i metafory zwierzęce Z. tylko częściowo uzależnia życie postaci od praw biologicznych. Postaci nie są egoistycznymi indywiduami dążącymi tylko do zaspokojenia swych potrzeb, obserwujemy tu rozwinięte koleżeństwo, solidarność, przyjaźń (wyjątek – Bednarczyk). Elem. naturalist. Występują na 2 poziomach – technika narracji i koncepcja czł. Pierwsza dominuje w początkowych rozdz., druga – w finale. Funkcje elem. natur. - z jednej strony zaostrzają wymowę demaskatorską obrazu, z drugiej – ograniczają pole widzenia do ściśle określonego środowiska, izolując „wspólny pokój” od realiów społecznych
Sens ideowy – Życie lit. pokazuje ograniczając swe obserwacje do poetów Kwadrygi, pokolenia które zostało ukszatałtowane przez rzeczywistość polski odrodzonej (urodzili się ok. 1910). Niektórych krytyków dziwił ogromny pesymizm powieści.
1931 – Niemcy – wyd. powieści Ericha Kastnera Fabian – podobieństwo do Wspólnego pokoju widoczne jest w pesymizmie, przygnębiającej atmosferze powojennej generacji i miasta Berlina – poczucie beznadziejności, nihilizm, pijaństwo jako próba ucieczki.
Kontynuatorem problematyki życia pokolenia powojennego (podjętej przez Z.) był Marian Ruth – Buczkowski – powieść Tragiczne pokolenie. Ten głos, to echo Wspólnego pokoju.
„Wspólny pokój” Z. jest swego rodzaju polemiką z modelem prozy ukształtowanym przez Kadena – Bandrowskiego i szkołę polskich ekspresjonistów. Pozycja rozrachunku z tradycją lit. widoczna jest m. in. w stylistycznym ukształtowaniu powieści.
„W.” stanowi mocny akcent w rozwoju prozy autobiograficznej i pewien wkład w kształtowanie się w drugim dziesięcioleciu międzywojennym tzw. „nowej rzeczywistości”, która była po prostu specyficzną kontynuacją nurtu realistycznego w latach 30 – tych XX w.
IV „DZIEŃ REKRUTA” To pozycja autobiograficzna, kontynuacja prozy „Wspólnego pokoju”. Gł. boh. to też literat, ur. w Wa-wie, gruźlik. Wspólny jest im też „groteskowy ekshibicjonizm” polegający na demonstracyjnym manifestowaniu osamotnienia i niezaradności, nieprzystosowania. Narrator „Dnia rekruta” z taką siłą i konsekwencją podkreśla własną nieprzydatność w wojsku, brak jakiegokolwiek zorganizowania wewnętrznego i niemożność przyzwyczajenia się do wypełniania regulaminowych obowiązków, że proponowano, by opowiadanie Z. odczytywać tylko jako „opowieść o osobistym nieprzystosowaniu”. Rekrut Uniłowskiego raz po raz staje w kolizji z regulaminem służby wojskowej i rozkazami przełożonych: spóźnia się na zbiórki, gubi pas, nie odpisuje na czas tekstu piosenki, nie radzi sobie z podstawowymi czynnościami porządkowymi (zamiatanie śniegu, czyszczenie butów). Świadomie podkreśla swa niezaradność i inteligenckie nieprzystosowanie. Przyjmuje autoironiczną postawę ofermy, manekina, który nie myśli i niewiele rozumuje. W tej demonstracyjnej manifestacji ofermizmu boh. przypomina dzielnego wojaka Szwejka, z jego naiwnością, postawą prostaczka i groteskowymi wymiarami.
Kompozycja – Podmiot mówiący przedstawia tylko te przejawy życia koszarowego, które poznał z autopsji. Taka metoda ujednolica perspektywę i ułatwia prezentację dość dużej grupy przełożonych i ich metod wychowawczych. Krótkie opowiadanie ukazuje 8 przełożonych: kapitana Hulkę, kaprali: Schramkę, Sączka, Borka, ogniomistrzów: Połanieckiego, Żuka, Maliniaka, starszego żołnierza Sawickiego). Rysunki postaci dopełniają szkicowe, lapidarne, lecz niezwykle precyzyjne i urozmaicone opisy wyglądu zew., kreślone często w karykaturalnych czy wręcz groteskowych wymiarach. Przede wszystkim jednak sylwetki przełożonych ukazuje Z. przez ich działania, a zwłaszcza przez wynurzenia osobiste i wydawane rozkazy. Unika przy tym autor zbędnego psychologizowania ukazując gł. reakcje, zachowania, postawy, operując zręcznie możliwościami satyrycznego skrótu i daleko idącej kondensacji zagęszczając do maksimum materiał obserwacyjny. Podobnie jak we „Wspólnym pokoju” posługuje się drwiną, groteską, karykaturą, tyle, ze jeszcze bardziej konsekwentną. Świat przedstawiony jest jednolicie posępny, a postaci mają odrażający wygląd (np. porównanie skóry kapitana Hulki do jaszczura). Mimo nagromadzenia cech karykaturalnych Z. nie stroni też od ukazywania cech ludzkich, zwykłego człowieczeństwa. Kapitan HULKA – zarysowany wyraźniej w stosunku do innych, walczył pod Radzyminem, teraz marnuje życie w zapadłym pułku. Ukazany w 2 aspektach: karykaturalnym i tragicznym. Jego zwierzenia przedstawia w dość niezwykłej scenerii – w ustępie. Z tym tłem współgra sylwetka ciągle pijanego Hulki i symbol jego degradacji = łaty na spodniach. W tym tylko wypadku Z. podejmuje próbę określenia przyczyn tragicznej sytuacji kapitana.
Aspekty opowiadania : 1. zagadnienie osobistego nieprzystosowania się, 2 edukacji wojskowej, 3. akcenty antywojenne. Żaden z aspektów nie może być w interpretacji uznawany jako jedyny, bowiem wzajemnie się one uzupełniają.
wieloaspektowości tych wpływów (nędza, pierwsze doświadczenia erotyczne) ułatwia linearny charakter fabuły. Dość częste z początku odwoływanie się do materiału wspomnieniowego zanika na dalszych kartach powieści. Dzieciństwo – nie stanowi problemu odrębnego. Powieść ta powstała na przecięciu się 2 linii: literatury autobiograficznej i powieści środowiskowej.
Tło społeczne – jest ono. podporządkowane jest biograficznej warstwie i ewolucji osobowości Kamila, ale jest na tyle rozwinięte, że urasta do czynnika samodzielnego. Kształtuje się na 2 płaszczyznach: z jednej strony jest kontekstem sytuacyjnym wplecionym w narrację (ludzie i zdarzenia z którymi styka się Kamil),z drugiej – przeradza się, niezależnie od gł. boh., w samodzielne opisy. 2 osie kompozycyjne – autobiograficzna i środowiskowa – ich odrębność podkreślona jest przez obiektywną pozycję narratora. Jego wiedza co prawda nie odbiega od doświadczeń Kamila, ale jest wyraźnie rezultatem spojrzenia z zewnątrz.
Sposób kreowania postaci - postać Kamila - ukazana na tle środowiska, plastyczna, wyrazista mimo, ze przedstawiany jest proces kształtowania osobowości. Ograniczona jest charakterystyka zew. boh, na rzecz rejestracji doznań wewnętrznych i wpływie otaczającej rzeczywistości na psychikę chłopca. Postacie drugo – i trzecioplanowe – często stosuje charakterystykę zew., mało analizy przeżyć.
Styl – 2 osie kompozycyjne (życiowa i środowiskowa) - mają swoje konsekwencje w stylu. Przedstawianie wydarzeń z punktu widzenia Kamila:prostota, naiwność, niekonwencjonalny stosunek do świata, a co za tym idzie: oszczędność, niezłożona budowa zdań, swoboda, naturalność potocznej mowy. Warstwa środowiskowa – lekko metaforyczna szata prozy artystycznej, pojawiają się awangardowe epitety a obok nich język ulicy. To doprowadza do powstawania pewnych napięć, ożywienia narracji.
W wydaniu BN zostały zawarte:
- WSPÓLNY POKÓJ
Inne utwory:
- DZIEŃ REKRUTA
- MOJA WARSZAWA
- GDYNIA NA CO DZIEŃ
- ŻYTO W DŻUNGLI (fragmenty)
- DWADZIEŚCIA LAT ŻYCIA (fragmenty)
Uniłowski Wspólny pokój opracowanie
Kurs: Historia Literatury
Uniwersytet: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawla II
To jest podgląd
Uzyskaj dostęp do wszystkich dokumentów
Zdobądź nieograniczoną ilość pobrań
Popraw swoje oceny
