- Informacje
- Czat SI
Widera Barbara Architektura Architektura Franka O. Gehry – stałość w zmienności
Architektura i urbanistyka
Polecane dla Ciebie
Komentarze
Przejrzyj tekst
Praca dopuszczona do druku po recenzjach
NAUKA
Architektura Franka O. Gehry od lat zaskakuje niezwykłą i wyszukaną formą. Począwszy od wie- lokrotnie przebudowywanego domu w Santa Mo- nica aż po najnowsze realizacje, wszystkie projek- ty Gehry’ego zdobywają rozgłos, wywołując licz- ne komentarze jak i kontrowersje. Dzieje się tak, ponieważ Frank Gehry należy do innowatorów. W swoich działaniach nie poddaje się ogranicze- niom wynikającym z powszechnie stosowanych schematów estetyczno-kulturowych. W projektach Gehry’ego uderza zmienność for- my. Obiekty są niepowtarzalne. Za każdym razem powstają wpierw jako kompozycje rzeźbiarskie, by następnie uzyskać formę architektoniczną, która z kolei zostaje ubrana w materiał 1. Ostatecznie pa- dające światło powoduje, że budynek zaczyna żyć własnym życiem. Ta zmienność jest starannie za- planowana. Pod tym kątem przebiega dobór mate- riałów. Na przykład budynki wznoszone w różnych uwarunkowaniach historycznych, kulturowych czy geograficznych otrzymują inne wykończenie. Kon- tekst miejsca analizowany jest indywidualnie. Cho- ciaż niektóre rozwiązania wydają się na pierwszy rzut oka podobne, to np. obiekt, który został za- projektowany dla Pragi, nie powstałby w żadnym innym mieście.
Biurowiec towarzystwa
ubezpieczeniowego Nationale
Netherlanden (ING),
Frank O. Gehry, Praga, 1996
Jednym z najbardziej charakterystycznych obiek- tów zaprojektowanych przez Gehry’ego jest biuro- wiec dla International Netherlands Group w Pradze, po- wszechnie nazywany przez mieszkańców miasta „Tańczącym domem”. Dwie, splecione ze sobą wieże budynku porównywane są do tancerzy wszech cza- sów – Ginger Rogers i Freda Astaire’a. Z kolei wień-
czącą narożnik, niezwykłą, rzeźbiarską strukturę z pasków stalowej siatki nazwano „Meduzą”. Umieszczanie wież w narożnikach budynków jest dla Pragi zjawiskiem typowym, zwłaszcza w pierzejach otwierających się na nabrzeże Wełta- wy. Frank O. Gehry mówi o swoich projektach, że stara się „(...) tworzyć w kontekście, ale nie pod- porządkowywać tradycji” 2. Także i w tym wypad- ku podjął wątek kontekstu, dostrzegając potrzebę zaakcentowania ważnego narożnika. Wieże mają znaczenie zarówno kompozycyjne, jak i urbani- styczne. Zostały tak umieszczone, by ukierunko- wać oś prostopadłej do rzeki ulicy w stronę mo- stu. Udało się to uzyskać dzięki wysunięciu dolnej części budynku z linii zabudowy. Charakterystycz- ne zwężenie na wysokości piątej i szóstej kondy- gnacji otwiera widok na rzekę. W elewacji równoległej do Wełtawy następuje płynne i dyskretne przejście od XIX-wiecznych kamienic do siedmiokondygnacyjnego, nowocze- snego biurowca. Jako element porządkujący wy- korzystano okna, osadzone na falujących liniach. W drugiej, prostopadłej do nabrzeża elewacji, na styku budynków uderza kontrast historyzują- cego, powtarzalnego detalu i swobodnie wygiętej, gładkiej, szklanej bryły. W ten sposób budynek jest wyrazisty i prezentuje nowe idee architektonicz- ne. Jednocześnie jego usytuowanie w tkance miej- skiej można odczytać jako nietypową interpretację tradycji. Podobne podejście do projektowania waż- nych obiektów, zlokalizowanych w centrach miast daje się zauważyć w wielu projektach Franka O. Gehry 3. Należy do nich także EMP w Seattle.
Experience Music Project (EMP)
Frank O. Gehry, Seattle, 2000
Experience Music Project został zrealizowany w cen- trum Seattle, w obrębie szybko rozwijającego się
Architektura Franka O. Gehry
– stałość w zmienności
Barbara Widera
miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie wielobarwne- go i tętniącego życiem wesołego miasteczka. W tym kontekście dynamiczne formy architektury wyrastają z otoczenia, lecz się od niego nie odcinają. Projekt poświęcony jest głównie muzyce roc- kowej, chociaż do EMP wprowadzono również elementy bluesa, rapu i hip-hopu oraz najnowsze nurty muzyczne. Charakter architektury został dopasowany do prezentowanych wewnątrz ekspo- zycji, związanych z różnymi gatunkami muzyki współczesnej. Inspiracją dla budynku były muzyka i wizeru- nek sceniczny Jimiego Hendrixa. Pierwsze mode- le budynku powstawały przy akompaniamencie rocka, z pociętych na kawałki fragmentów gitar elektrycznych. Struktura muzeum symbolizuje swobodę i płynność muzyki oraz wyzwalaną przez nią energię. Zewnętrzna część elewacji została wykonana ze stali nierdzewnej i aluminium. Elementy stalowe otrzymały jeden z trzech rodzajów wykończenia. Tafle z lustrzanym połyskiem mają odcienie ama- rantowe. Matowe, delikatnie szczotkowane arku- sze zachowały srebrną barwę. Fragmentom w ko- lorze złotym nadano charakterystyczną ziarnistą fakturę. Sekcje czerwona i niebieska pokryte są malowanymi płytami aluminiowymi. Sąsiadujące ze sobą wyraziste i kontrastujące odcienie wchodzą w szereg interakcji. Światło, pa- dając na metalowe powierzchnie ożywia grę kolo- rów, zaś rzucane cienie wywołują zmienne i ory- ginalne efekty. Lśniące i falujące pokrycie budyn- ku powstało z połączenia ponad trzech tysięcy pa- neli, z których każdy składa się z około siedmiu ar- kuszy o niepowtarzalnym kształcie. EMP został podzielony na sześć głównych czę- ści, zwanych „ikonami”. Są to: Sky Church , Cros- sroads , Sound Lab , Digital Collection , Performance Stage oraz Arts Camp.
- Sky Church (Kościół Nieba) Kościół Nieba jest zrealizowaną wizją Jimiego Hendrixa. Pragnął on stworzyć miejsce, o tej wła- śnie nazwie, gdzie wszyscy ludzie, niezależnie od wieku, pochodzenia i zainteresowań mogliby spo- tykać się w celu wspólnego doświadczania i kom- ponowania muzyki. W projekcie Gehry’ego Ko- ściół Nieba przybiera formę wielkiego holu z pod- świetlanymi ścianami i granatowym, przypomina- jącym sklepienie niebieskie sufitem, umieszczo- nym na wysokości 26 metrów. Na linii oddzielającej ściany od sufitu umieszczono rząd elektronicznych ekranów, na których wyświetlane są fragmenty kon- certów. Ten zabieg pogłębia jeszcze wrażenie od- realnienia i oderwania górnej części pomieszcze- nia od całej otaczającej rzeczywistości.
W Kościele Nieba żebra sklepień zastąpione zostały łukami stalowych rusztowań, unoszącymi się w symbolicznej przestrzeni między ziemią a niebem. Na nich umieszczono reflektory i gło- śniki. Dzięki temu udało się przywołać nastrój de- koracji sceny podczas koncertu rockowego.
Crossroads (Skrzyżowanie) Skrzyżowaniem została nazwana główna po- wierzchnia wystawiennicza, w obrębie której pre- zentowane są unikalne eksponaty. Technologie multimedialne umożliwiają zapoznanie się z hi- storią amerykańskiej muzyki popularnej. W szcze- gólny sposób upamiętniono momenty przełomo- we dla rozwoju muzyki rozrywkowej. Za jeden z kamieni milowych na tej drodze uznano na przy- kład wprowadzenie gitary elektrycznej. Krok po kroku ukazane zostały rewolucje muzyczne od jazzu i bluesa, poprzez rock’n’roll aż do ekspansji hip-hopu.
Sound Lab (Laboratorium Dźwięku) Laboratorium Dźwięku to futurystyczne studio, złożone z wydzielonych przestrzeni, gdzie dzięki innowacyjnym technologiom można wypróbować wszelkie metody tworzenia dźwięków. Zwiedza- jący przyswajają sobie zasady kompozycji, zapozna- ją się z instrumentarium rockowym. Szereg za- awansowanych efektów specjalnych pozwala na- wet przeżyć iluzję występu na scenie. Należą do nich odpowiednio zaprogramowane instrumenty muzyczne, generatory pary, wielobarwne światła czy nagrania z odgłosami tłumu.
EMP Digital Collection (Kolekcja Elektro- niczna) Kolekcja Elektroniczna jest kolejną częścią eks- pozycji, pozwalająca na zapoznanie się z setkami eksponatów, wywiadów, historii i komentarzy. Wszystkie związane są z muzyką i zostały udostęp- nione w wersji elektronicznej.
Performance Stage (Scena) Scenę umiejscowiono we wnętrzu sali koncer- towej dysponującej dwustoma miejscami i przysto- sowanej do wykonywania zarówno form muzycz- nych jak i teatralnych.
Arts Camp (Obóz Artystyczny) Obóz Artystyczny to letni program warsztato- wy, organizowany na terenie EMP. Jest on ukie- runkowany na odkrywanie procesu twórczego oraz pogłębianie umiejętności samodzielnego poznawa- nia i analizowania muzyki. Został on przecięty „strunami” kabli i torów kolejki miejskiej 4.
Z założenia formy prezentacji w Experience Music Project są interaktywne i multimedialne. Zwiedzający otrzymują przy wejściu słuchawki, w których różne dźwięki rozbrzmiewają w miarę zbliżania się do kolejnych ekspozycji. Cały obiekt ma służyć jak najpełniejszemu i najbardziej za- awansowanemu obcowaniu z muzyką współczesną oraz tym wszystkim, co się z nią wiąże. Muzyce i jej prezentacji poświęcony jest także Bard College, nieco skromniejszy i mniej znany projekt, zrealizowany w Annandale-on-Huston.
Bard College Center For
The Performing Arts, Annandale-
-on-Hudson, New York, 1997-
Budynek o powierzchni 5 574 metrów kwadra- towych zapewnia przestrzeń dla opery, dramatu, tańca i muzyki. Projekt miał korespondować z ist- niejącymi obiektami: szkołą artystyczną, szkołą tań- ca i szkołą teatralną. Zdecydowano się na zastoso- wanie nietypowego rozwiązania, polegającego na eksperymentalnym połączeniu funkcji teatru i ope- ry w nowoczesnej bryle jednego budynku. Najważniejszą częścią Bard College jest sala koncertowa, dostosowana do przedstawień opero- wych i spektakli teatralnych. Mieści się w niej ob- łożona drewnem muszla koncertowa, proscenium dla orkiestry symfonicznej, sekcja orkiestrowa oraz dwa wykończone drewnem balkony. Także sufit ze względów akustycznych wykonano z drewna. Na- tomiast ściany i podłoga pozostały betonowe. Całe zaplecze, począwszy od proscenium, zaprojekto- wano na module prostokąta, zdaniem Gehry’ego w sposób najprostszy z możliwych. Na ścianach, dla zminimalizowania kosztów, zastosowano białe gipsy. Foyer otaczające salę koncertową ma kształt litery U. Ponieważ nie musi ono spełniać żadnych szczególnych wymagań akustycznych, jago projek- towanie ograniczyło się w tym wypadku do wybo- ru atrakcyjnej formy. Ze względu na niewielki budżet, całość zreali- zowana została z relatywnie niedrogich materiałów. Tylko elewację frontową wykonano ze stali nie- rdzewnej, pozostałe elewacje są otynkowane. Swo- bodnie i miękko ukształtowany dach nad wejściem, nazywany przez Gehry’ego „chusteczką”, ma w rzucie kształt kwadratu 5. W niektórych miejscach schodzi on aż do poziomu gruntu, spływając nań w formie stalowej osłony. O ile przednia część da- chu kojarzy się właśnie z osłona, tylna otwiera się jak skrzydło, wpuszczając do foyer światło słonecz- ne. Jest to najbardziej wyrazisty element projektu. Obiekt jest zlokalizowany wśród drzew. Dzięki temu Gehry zdecydował się na zastosowanie bla-
chy nierdzewnej, która w innym otoczeniu mogła- by być zbyt zimnym materiałem. Jednak w tym kontekście srebrzysta blacha dobrze koresponduje z zielenią liści, podkreślając chłodny, spokojny na- strój miejsca. Foyer znajduje swoją kontynuację w zewnętrz- nych schodach terenowych, tworząc rodzaj amfi- teatru. Latem teren przed budynkiem może być wykorzystywany jako miejsce spotkań i dyskusji. Aerodynamiczne kształty oraz unoszące się i od- rywające optycznie od powierzchni dachu elemen- ty, zdradzają wyraźnie fascynację Gehry’ego awia- cją. Jednocześnie falujące, swobodne formy wywo- łują skojarzenia z tańcem i ruchem. Robią wraże- nie zainspirowanych brzmieniem muzyki, co zresz- tą było celem projektanta.
Walt Disney Concert Hall,
Los Angeles, 2003
Frank O. Gehry jest wielkim znawcą muzyki klasycznej. Podczas swoich licznych podróży czę- sto uczestniczy w koncertach i spektaklach opero- wych odbywających się w najbardziej prestiżowych salach koncertowych całego świata. Nic więc dziw- nego, że zagadnienia akustyki są dla niego podczas procesu projektowania tego typu obiektów sprawą nadrzędną. W przypadku sal koncertowych prawdziwe piękno powinno zaistnieć w uchu odbiorcy 6. Wła- śnie ze względu na doskonałą jakość dźwięku in- spiracją dla centrum muzycznego w Los Angeles stała się Filharmonia Berlińska, autorstwa Hansa Scharouna. Gehry postrzega jako jeden z najważ- niejszych aspektów twórczości Scharouna niezwy- kłą wręcz troskę o stworzenie przyjaznych prze- strzeni publicznych, będących naturalnym miej- scem spotkań ludzi, odwiedzających zaprojektowa- ne budowle. Analogiczny klimat miejsca spotkań Frank Gehry chciał wprowadzić do obiektu wzno- szonego w Los Angeles. Jednak pewne podobień- stwa pomiędzy Salą Koncertową Walta Disneya w Los Angeles a Filharmonią Berlińską nie powsta- ły na skutek naśladowania projektu Scharouna, lecz przyjęcia przez obu autorów takich samych wytycz- nych podczas tworzenia struktury sali. Najważniej- szą decyzją projektową było w obu budynkach umieszczenie widowni wokół centralnie położo- nej sceny, co wynikało z potrzeby zapewnienia optymalnej akustyki i widoczności w każdym miej- scu tak skomponowanego wnętrza. Sala Kocertowa Walta Disneya w Los Angeles, będąca siedzibą Orkiestry Symfonicznej Los An- geles, została zlokalizowana w sąsiedztwie innych ważnych obiektów kultury: Pawilonu Muzyczne- go Dorothy Chandler i Muzeum Sztuki Współcze-
Fot. 7. EMP w Seattle, kolorystyka elewacji. Autor: Błażej Kotełko
Fot. 8. EMP w Seattle, detal elewacji. Autor: Błażej Kotełko
Fot. 9. Bard College, widok. Autor: Dorota Czerner
Fot. 10. Bard College, fragment elewacji. Autor: Dorota Czerner
Fot. 12. Walt Disney Concert Hall, Los Angeles. Autor: Olgierd Czerner
Fot. 13. Walt Disney Concert Hall. Autor: Olgierd Czerner
Fot. 11. Bard College, detal. Autor: Dorota Czerner
Widera Barbara Architektura Architektura Franka O. Gehry – stałość w zmienności
Kurs: Architektura i urbanistyka
Uniwersytet: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kosciuszki
