- Informacje
- Czat SI
Odyseja - notattki
Język polski
Liceum Ogólnokształcące
• 2Polecane dla Ciebie
Komentarze
Przejrzyj tekst
Odyseja
Przełożył: Lucjan Siemieński Wstęp: Zofia Abramowiczówna
Wstęp:
Odmienny charakter obu eposów wyraża się w samym tytule. Illiada to opowieść o losach Ilionu, całego miasta-państwa - w taki sposób rozrasta się podstawowy motyw czyli wycofanie z walki, a potem powrót do niej czołowego bohatera. Odyseja to dzieje jednostki. Na dzieje bohatera o niegreckim imieniu Odysseus składają się wątki główne i poboczne. Jedni twierdzą, że w sposób mistrzowski lub niezręczny w zależności od stanowiska unitarystycznego - uznającego jednego autora, lub pluralistycznego uznającego kilku autorów. 1. Podstawowe wątki Wątek nowelistyczny jest dominującym motywem: Mąż wracający po długiej nieobecności, zastający w domu wierną żonę napastowaną przez kogoś przekonanego, że on już nie wróci i jego pomsta. Jest to motyw znany w literaturze całego świata oparty na sytuacjach częstych szczególnie po wojnie. Pobocznym motywem jest wyprawa młodzieńczego syna w poszukiwaniu zaginionego ojca, która może się zakończyć tragicznie albo pomyślnie, bo czasem syn zabija nieznanego ojca nie wiedząc o tym. Wątek baśniowy to drugi podstawowy wątek. Użyty jako uzasadnienie długiej nieobecności bohatera (wojna skończyła się 10 lat temu, inni Achajowie, już dawno wrócili) czyli jego przygody w powrotnej drodze spod Troi. Wszystkie przygody dzieją się na morzu lub wybrzeżach, o lądowych wędrówkach Odyseusza mamy tylko przepowiednie. Poeta czerpie ze starszych żeglarskich opowiadań o potworach morskich i niebezpieczeństwach na nieznanych wybrzeżach. Niektóre motywy nawiązują do popularnego mitu o Argonatuach np. wzmianka o zwierających się skałach i wyspa Aja, która była pierwotnie bajeczną krainą dokąd płynęli Argonauci, gdzie rządził Ajetes, a tu stała się siedzibą czarodziejki Kirke (jego siostry). Pierwowzorem Kirke była Medea (jej bratanica). ,,Geografia” eposu. Już Hezjod lokalizował wędrówki Odyseusza w pobliżu Italii i Sycylii. Krates z Mallos (II w p.n) stoik z epoki hellenistycznej, umieszczał je gdzieś na Ocenie opływającym ziemię, a geograf Starbon 64 p.n - 20 n) sugerował przeniesienie przez Homera wydarzeń na Morza Czarnego. Mimo, że Homer uchodzi za znawcę wszystkiego o czym mówi, to Eratostenes z Kyreny (aleksandryjski uczony) ironicznie stwierdził, że geografia wędrówek jest fikcyjna, poszczególne miejscowości mogły być prawdziwe ale są przemieszane z fantastyką. Takiego samego zdania są dzisiejsi specjaliści od Homera. Itaka. Główny spór między uczonymi wyodrębnia dwie spośród Wysp Jońskich: starożytną Itakę (dziś Thiaki) oraz Leukadę (dziś Lefkada). Obecne odkrycia archeologicznie podają, że na Leukadzie nie znaleziono śladów kultury mykeńskiej
(do której w znacznym stopniu należy świat Homera), na Thiaki natomiast bardzo dużo. Wędrówka na tamten świat. Wątek eschatologiczny. Katabaza czyli zejście do podziemia występuje w wielu mitach, w Odysei takie zejście jest szczególnie rozbudowane jednak nie jest katabazą, ponieważ Odyseusz nie zstępuje pod ziemię, tylko płynie okrętem na krańce Oceanu, gdzie znajduje się kraina umarłych. W Nykei - pieśni XI Odyseusz dowiaduje się tam o swoich dalszych losach, które nie wejdą w obręb tej pieśni, świadczy to, że musiał istnieć poemat, który przedstawiał spełnienie tej przepowiedni. Kraj Feaków ma także zarysy zaświatowe, ich okręty przeprowadzające nieomylnie śmiertelników na drugi brzeg, to pierwotnie być może przewoźnicy na tamten świat. Postać Odyseusza i saga trojańska. Przeżyciom jednostki poeta chciał nadać większy ciężar gatunkowy przez powiązanie ich z heroiczną sagą trojańską. Wszystkie wymienione wątki się z nią nie łączą, więc bohaterem nie musiał zostać Odyseusz. Stało się tak jednak, ponieważ już w Iliadzie wyróżnia się mądrością i sprytem, zwracają się do niego polymechanos “bogaty w pomysły”, to on hamuje ucieczkę Achajów w pieśni II i poskramia Tersytesa, u Achillesa wygłasza najkunsztowniejsze z trzech przemówień. Jest wnukiem Autolykosa znanego z kłamstw. Odyseuszowa zręczność w kłamstwach budzi uznanie jego opiekunki Ateny i zachwycała słuchaczy. Waleczność jest jego kolejną cechą: zbroi się do walki ze Skyllą, choć był uprzedzony, że to potwór nie do zwalczenia; staje do walki wspólnie z czteroma osobami przeciwko tłumowi. Łuk, który uchodził za niehonorowy rodzaj broni, bo nie angażował łucznika w bezpośrednie niebezpieczeństwo, po wystrzeleniu wszystkich strzał, został zastąpiony zbroją i włócznią czyli heroicznym uzbrojeniem. Czyny nawiązujące do sagi trojańskiej nie są zaczerpnięte z Iliady, autor unika powtarzania wydarzeń znanych z Iliady. 2. Iliada a Odyseja Różnica nastrojów. Iliada jest tragiczna, od początku wiadomo, że Achilles i Hektor zginą, a Troja upadnie. W Odysei przez cały czas wiemy, że historia zakończy się szczęśliwie. Przygody Odyseusza opowiadane są w pierwszej osobie czyli z góry wiadomo, że wyszedł z nich cało. Rola bogów, poza Ateną, jest zmniejszona w porównaniu z Iliadą. Tam występują sceny z ich życia ,,między sobą”, tu oprócz dwóch narad o Odyseuszu, tylko poszczególne wzmianki o ich reakcjach na losy bohatera. Jedynym wyjątkiem nawracającym do tonu Iliady jest frywolna pieśń Demodoka. W Odysei bogowie są w o wiele wyraźniejszy sposób stróżami moralności w świecie ludzi. Obyczaje. Pojęcia moralne w Odysei raczej nie odbiegają od Iliady. Jednak w Iliadzie Achilles pastwi się nad zwłokami Hektora to Odyseusz nie godzi się wnosić triumfalnych okrzyków nad zabitymi. Artyzm. Kryteria artystyczne przemawiają za późniejszych powstaniem Odysei. Jej budowa jest kunsztowniejsza, nie wykazuje prymitywizmu Iliady (np. powtarzanie w różnych wariantach scen śmierci ginących w boju wojowników). Ma refleksyjny
francuza Roberta Garniera. Natomiast hiszpański dramaturg Pedro Calderon de la Barca w komediach Przemożny i Miłość ukazuje Odyseusza, który chwilowo ulega pięknej i mądrej Kirke, ale w końcu wyzwala się od niej (a ona jak Dydona kończy samobójstwem). Oświecenie. Szydzono z Homerowego opisu “księżniczki, która w towarzystwie dam dworu schodzi do rzeki prać bieliznę braci”, z powodu braku poczucia decorum. Zainteresowano się postacią Telemacha np Fenelon w swoim romansie Przygody Telemacha. Romantyzm. Odyseja miała mniejszy wpływ na romantyków niz Iliada. Jednak epizod Odyseusza z Nausiką zwrócił ich uwagę. Załatwiono sprawę małżeństwem Nausikai z Telemachem np u niemieckiego pisarza Bodmera. Wiek XIX i początek XX. Zaczęto znów interesować się postacią Odyseusza, Telemach schodzi na dalszy plan. Próbowano z wiernej małżonki Penelopy uczynić postać dramatyczną. Anty-,,Odyseja”. Dzieło Irlandczyka Jamesa Joyce’a Ulysses (Odyseusz), to dokument o wnętrzu ludzkim. Zbudowana jest na planie Odysei i do niej nawiązuje w sposób który wymaga psychoanalizy. W 18 rozdziałach zawarł treść odpowiadającą 24 pieśniom Homera, zamkniętą w jednością miejsca i czasu, w ramach jednego dnia w Dublinie. Niemal wszystkie postacie i sytuacje mają swoje odwzorowanie z Odysei np. przypalenie oka płonącym palem ukazano jako przypalenie przez żarzące cygaro. Książka była skandalem literackim, zakazywaną przez różne cenzury. Autor w dziele oddał radość życia i pochwałę człowieka jakim był Odyseusz. Nowa grecka Odyseja. Jeden z pisarzy nowożytnej Grecji Kazantzakis dał przekład Odysei na język współczesnej Hellady a następnie opublikował dzieło opowiadające dalsze losy Odyseusza, który ponownie porzuca itakę znudzony jednostajnym życiem. Odyseja szwedzka. Po drugiej wojnie światowej ukazała się nowa wersja Odysei. Jej autorem był szwedzki pisarz E, laureat nagrody literackiej Nobla. Tematem głównym jest parafraza Odysei. Przeciwstawia się poglądom Homeryckim i technice literackiej, w sposób modernistyczny odheroizowując bohaterów np.: Penelopa jest w tej Odysei niepewna i udręczona, waha się czy nie przyjąć wreszcie któregoś z zalotników. Jednak pesymistyczna opowieść widziana czuwa ludzi, którzy przeżyli wojnę zachowuje akcenty radości z prastarego greckiego eposu. Odyseja negatywna. Powstała powieść Narodziny Odysei Jeana Giono, której bohaterem jest Odyseusz jako tchórzliwy żeglarz, który bojąc się powrotu na Itakę zmyśla fantastyczne historie o sobie samym. Kiedy wraca do ojczyzny odzyskuje niewierną mu Penelopę, a Telemach zaczyna odkrywać hipokryzję ojca. Tematyka odysejska w literaturze polskiej. Z wybitniejszych ech literackich Odysei można wymienić dramat Stanisława Wyspiańskiego z 1907 roku Powrót Odysa, gdzie główny bohater po wymordowaniu zalotników, oszalały chce zamordować nawet swojego ojca. Ten jednak mu się wyrywa a Odyseusz ucieka na skalne pustkowie gdzie rzuca się w orze za łodzią umarłych i wykrzykuje “Wybawienie”.
- Kompozycja Odysei Bardziej zwarta niż kompozycja Iliady. Po raz pierwszy w literaturze występuje tu kompozycja ramowa czyli część akcji zreferowana jest nie przez autora tylko przez bohatera. Opowiedziana w pierwszej osobie i zawierająca opis wydarzeń przeszłych umieszczonych w pieśniach IX - XII (trzecia czwórka pieśni), zatem ciągłość narracji autora jest przerwana. Na początku po naradzie bogów 4 pieśnie poświęcone są Telemachowi - synowi Odyseusza, który wyrusza na poszukiwanie ojca, nie zdobywa o nim wieści ale dochodzi do spotkania ojca z synem u Emajosa i następuje rozpoznanie. Telemachia podlegała największej krytyce w Odysei. Uznawano ją za osobny utwór włączony do epopei, jednak byłby to poemat w którym brak przygód a wędrówka nie ma sensu, bo ojciec sam się znalazł. Dlatego ten epizod tłumaczy się przygotowaniem Telemacha do odegrania roli pomocnika ojca w decydującej akcji.
Streszczenie:
Podczas pobytu Posejdona na Etyjopach, na Olimpie gromadzą się bogowie, wspominając o losach Agamemnona i jego zabójcy, Ajgistema. Wówczas przed Zeusem staje Atena, prosząc o łaskę dla Odysa, przetrzymywanego od lat przez Kaliope i przypominając o zasługach, jakimi wyróżnił się pod Troją. Zeus wyjaśnia, że nie zapomniał o królu, lecz nie może powstrzymać Posejdona, który mści się na dzielnym wojowniku za oślepienie Polyfema. Postanawia jednak ułatwić Odysowi powrót do domu, a Atena radzi, aby posłał do nimfy Hermesa z wiadomością o decyzji bogów. Sama przybiera postać mężczyzny i udaje się na Itakę, aby sp otkać się z synem Odyseusza, Telemachem. Na gościńcu zamku zastaje licznych zalotników, starających się o rękę Penelopy, wśród których dostrzega młodzieńca. Po rozmowie, w czasie której Telemach żali się na mężczyzn, którzy grabią majątek zaginionego ojca, bogini przepowiada rychły powrót Odysa do domu i radzi, aby młodzieniec przepędził mężczyzn i odesłał matkę do domu rodzinnego. Poleciła, aby wyruszył do Sparty na spotkanie z dawnymi towarzyszami ojca, którzy mogą mieć jakieś wiadomości o nim. Po jej zniknięciu, Telemach uświadamia sobie, że rozmawiał z bóstwem. Wraca do izby gościnnej, w której ucztują zalotnicy, nakazuje matce, by wróciła do swych komnat i rozkazuje konkurentom, aby opuścili jego dom. Harda postawa młodzieńca zaskakuje wszystkich. Następnego dnia Telemach zwołuje na wiec starszyznę. Jednakże jego prośba o pomoc w rozprawieniu się z zalotnikami zostaje odrzucona. Antinoj radzi, aby Penelopa, która od czterech lat zwodzi zalotników, wybrała jednego z nich na męża, kończąc w ten sposób to, co dzieje się na dworze. Telemach nie godzi się na takie rozwiązanie, wzywając bogów na pomoc. Niespodziewanie nad głowami rady pojawiają się walczące ze sobą orły. Haliterses uznaje to za znak, wieszczący powrót Odysa do domu i zagładę zalotników. Telemach prosi o użyczenie mu statku, obiecując, że jeśli ojciec w ciągu najbliższego roku nie wróci do Itaki, urządzi mu pochówek i namówi matkę do
samej chwili Atena zjawia się na zamku króla Feaków i namawia jego córkę, Nausykę, by następnego dnia o świcie wybrała się nad rzekę. Kró lewna wraz ze służkami udaje się do pralni, a ich wesołe głosy budzą Odyseusza, który prosi Nausykę o pomoc. Nausyka daruje mu ubranie, prosząc, aby ruszył za jej wozem, a następnie udał się na zamek, błagając o gościnę jej matkę. Odyseusz zjawia się w mieście, otoczony przez Atenę mgłą, dzięki której bezpiecznie dociera na dwór Alkinoja. Tam upada do stóp jego żony, Arety, prosząc o litość. Alkinoj zaprasza go do stołu, obiecując, że następnego dnia zwoła naradę, aby ustalić, w jaki sposób mogą mu pomóc. Podczas biesiady Odyseusz, początkowo nie wyjawiając swego prawdziwego imienia, opowiada o swoich przygodach i samotnej żegludze po opuszczeniu wyspy Kaliope. Nazajutrz Alkinoj zapewnia go, że umożliwi mu powrót do domu. Po naradzie Feakowie przygotowują statek dla Odyseusza, a na zamku króla odbywa się kolejna uczta. Odys z trudem ukrywa wzruszenie, słuchając pieśni Demodoka o wojnie trojańskiej. Niechętnie staje do igrzysk szermierskich, zadziwiając wszystkich swą siłą i celnością. W czasie wieczerzy wyj awia, kim jest i opowiada o swym powrocie z Troi – o przygodzie na wyspie Kyklopów i podstępnym oślepieniu jednego z nich, który okazał się synem Posejdona. O pobycie u Ajola, Lajstrygonów i na wyspie bogini Kirke, która zamieniła jego towarzyszy w świnie. O wyprawie do Hadesu za radą czarodziejki, gdzie wysłuchał przepowiedni tebańskiego wróżbity, Tejresjasza i spotkał zjawy swych poległych towarzyszy. Opowiedział również o podróży w pobliżu wyspy Syren i ucieczce przed Skyllą, zdradzie przyjaciół, którzy pomimo przestróg zabili byki, należące do stada Heliosa, za co zostali ukarani śmiercią. Feakowie wysłuchali jego opowieści, a kiedy zamilkł, sowicie obdarowali go, zapewniając, że jego wszelkie nieszczęścia zakończyły się. Kilka dni później Odyseusz opuszcza wyspę i uszczęśliwiony zapada w głęboki sen. O świcie zostaje wyniesiony na brzeg Itaki i Feakowie wracają do ojczyzny. Po przebudzeniu Odyseusz nie rozpoznaje ojczystej ziemi. Zrozpaczony, żałuje, iż opuścił Feaków. Wtedy staje przed nim Atena, przebrana za pastuszka, wyjaśniając, że dotarł do Itaki. Bogini zapewnia go, że żona pozostała mu wierną i radzi, aby udał się do pobliskiej zagrody pastuchów, w której mieszka oddany mu Eumaj. Zamienia Odysa w starego żebraka, a następnie znika, informując, ż e wybiera się do Sparty na spotkanie z Telemachem. Odyseusz dociera do zagrody, gdzie zostaje ugoszczony przez starego pastucha. Podczas posiłku Eumaj opłakuje pana, przekonany, że dawno umarł. Odyseusz zapewnia go, że król wkrótce wróci do domu i wyjawia, że w czasie swej wędrówki przebywał również na dworze Fejdona, u którego gościł również Odys. Tymczasem Atena zjawia się w grodzie Lakedajmony i nakazuje Telemachowi, by natychmiast wyruszył w drogę powrotną do domu. Młodzieniec żegna się więc z Menelajem i jego żoną, dziękując za gościnę. Po dotarciu do Pylos wsiada na swój statek, kierując go w stronę Itaki. W tym samym czasie Odyseusz oznajmia Eumajowi, że zamierza pójść do miasta, by tam prosić o łaskę. O świcie do chaty pastuchów przybywa zgodnie z radą Ateny Telemach, proszą Eumaja, by poszedł do miasta i dowiedział się, czy jego matka nie przygotowuje się do ślubu. Po odejściu
pastucha bogini przywraca Odyseuszowi jego dawną postać, dzięki czemu zostaje on rozpoznany przez syna. Wspólnie obmyślają plan zemsty na gachach. W tym samym czasie do przystani wpływa okręt Telemacha, a wieść o powrocie młodzieńca wywołuje przerażenie wśród zalotników. Wkrótce przybywa Antinoj, przekonany, że nad Telemachem czuwają bogowie, ponieważ uniknął zasadzki i śmierci. Po naradzie wracają na zamek, gdzie Penelopa zarzuca im, że czyhają na życie jej syna. Eurymach zapewnia ją, że Telemach nie musi obawiać się o swoje życie. Po powrocie do zagrody Eumaj zastaje Odysa przemienionego ponownie w żebraka. Następnego dnia Telemach udaje się do miasta i spotyka się z matką. Po jakimś czasie zjawiają się również zalotnicy, a wkrótce przybywa Odyseusz w towarzystwie Eumaja. Król zostaje rozpoznany przez starego psa, który kona na jego oczach. Wchodzi do izby biesiadnej, siadając na progu. Telemach natychmiast podaje mu posiłek, a Atena, niewidoczna dla pozostałych biesiadników, radzi Odyseuszowi, by podszedł do każdego z zalotników, prosząc o litość. Każdy z mężczyzn daje mu coś do jedzenia, dopytując się, kim jest. Antinoj łaja Eumajosa, oskarżając pastucha, że przyprowadził na dwór darmozjada. Telemach staje w obronie żebraka, lecz Antinoj odpędza Odysa, rzucając w niego stołkiem, za co zostaje potępiony przez innych zalotników. O awanturze dowiaduje się Penelopa, która skarży się klucznicy, że Antinoj jest najgorszym wśród konkurentów. Potem wzywa Eumaja, prosząc, aby przyprowadził do niej żebraka. Odyseusz jednak odmawia, wyjaśniając, iż nie chce narażać się na złośliwości biesiadników i zjawi się u królowej później. Nieoczekiwanie na zamku pojawia się Amajos – znany z żarłoczności i pijaństwa nędzarz. Na widok innego żebraka, zaczyna mu ubliżać, a Antinoj zachęca ich do walki, oznajmiając, że ten, który zwycięży, otrzyma tłustą, smażoną kiszkę. Odyseusz niechętnie staje do pojedynku, z łatwością pokonując przeciwnika i wywlekając go na dziedziniec. W tej samej chwili do izby schodzi odmieniona przez Atenę Penelopa, wzbudzając podziw zebranych mężczyzn. Eurymach zachwyca się jej urodą, lecz kobieta wspomina dzień, w którym jej mąż opuścił dom, wyruszając na wojnę. Potępia zachowanie zalotników, wypominając, że grabą majątek Odysa. Zalotnicy wzywają keryksów, którzy składają podarki przed Penelopą, ale ona odchodzi do swych komnat. Gachowie wracają do stołów, a jedna ze słu żek odpędza Odysa, nazywając go przybłędą. Również zalotnicy szydzą z nędzarza, lecz powstrzymuje ich Telemach, uznając, iż powinni już udać się na spoczynek. Po wyjściu mężczyzn ponownie zjawia się Penelopa i zwraca się do Odysa, użalając się nad swym losem. Wyznaje, że nadal tęskni za mężem i przez wiele lat oszukiwała gachów, tkając całun, który w nocy pruła. Jej podstęp został jednak odkryty i teraz nawet jej rodzice nakłaniają ją do ponownego zamążpójścia. Proponuje przybyszowi wygodny nocleg, a kiedy ten odmawia, nakazuje Euryklei, by wedle zwyczaju obmyła stopy gościa. Stara klucznica, która przed laty była niańką Odyseusza, rozpoznaje go po bliźnie na nodze. Mężczyzna przekonuje ją jednak do zachowania tajemnicy, po czym zasiada do rozmowy z Penelopą, która wyjawia mu, że postanowiła wystawić gachów na kolejną próbę, postanawiając, iż
Odyseja - notattki
Temat: Język polski
Liceum Ogólnokształcące
• 2
- Odkryj więcej od:Język polski489 Dokumenty
