- Informacje
- Czat SI
Wprowadzenie I semestr
Podstawy psychologii
Uczelnie WSB Merito
Komentarze
Przejrzyj tekst
WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII -
WYKŁAD 2, PROF. WIESŁAW ŁUKASZEWSKI
Mamy rozbudowany aparat dzięki jakiemu odbieramy bodźce – wzrokowe, słuchowe itd. Tymi kanałami płyną różne informacje zapisywane w strukturach pamięciowych. Te mechanizmy są dość złożone. On wyjaśni to na percepcji wzrokowej – ok 80% informacji dopływających do mózgu przechodzi przez kanał wzrokowy. Jest to kanał wyraźnie uprzywilejowany. Drugi powód to powód pragmatyczny + na tym przykładzie najlepiej zobaczyć podstawowe mechanizmy i co się kryje za pojęciem percepcja. Od lat toczy się spór o to co to znaczy spostrzegać. Co to znaczy budować obraz świata? Czy to jest tak, że obraz świata jest odbiciem rzeczywistości? Ten pogląd wyraził nie kto inny jak Włodzimierz illic lenin (leninowska teoria odbicia) postać mało akceptowana w Polsce. Leninowska teoria odbicia zaczęła się chwiać kiedy rozpoczęto badanie eksperymentalne, bo okazało się, że ten sam obraz jest rozmaicie postrzegany przez innych ludzi. Nie tylko obraz decyduje, ale coś jeszcze. Odbicie czy konstrukcja? Pytanie fundamentalne. Wiele odpowiedzi jest zaskakujących. „Widziałem to na własne oczy” to ma być rozstrzygające, to musiało tak być. Na własne oczy można zobaczyć rzeczy, których nie ma, a można nie zobaczyć rzeczy, które są. Mamy do czynienia z KONSTRUOWANIEM obrazu, a nie lustrzanym odzwierciedleniem jak mówił włodzimierz lenin.
receptor – mechanizm odbiorczy. Można dobrze lub źle widzieć z różnych powodów – uszkodzenie oka, przyglądanie się spawaczowi (Siatkówka uległa uszkodzeniu) Może być tak, że siatkówka jest sprawna, ale uszkodzony jest nerw wzrokowy np. przy cukrzycy (nie mające nic wspólnego z percepcją) może być też tak, że skutkiem urazu, guza, itd. doszło do uszkodzenia kory projekcyjnej mózgu – można nie widzieć lub widzieć na wiele sposobów, w grę wchodzi też sama sprawność oka. oko – kula wypełniona przeźroczystym żelem (ciało szkliste) na przodzie oka jest soczewka, która modyfikuje ogniskową. Czerwone łapki to mięśnie, które decydują o tym spłaszczeniu soczewki. Na dnie oka jest siatkówka, która zbiera bodźce. Wnętrze ludzkiego oka jest jedynym miejscem w ludzkim organizmie, które ma naczynia krwionośne na wierzchu ???? Soczewka może być mniej lub bardziej przeźroczysta – zaćma, zmętnienie soczewki, obraz nie jest klarowny, wyrazisty. Ciało szkliste – w niektórych warunkach przy wysokim nadciśnieniu dochodzi do pękania naczyń krwionośnych w oku i w polu szklistym są męty, które pływają i przysłaniają część obrazu jaki oglądamy. Siatkówka – neurony - widzenie światła i cienia za to są odpowiedzialne. To podstawowa własność siatkówki. Druga część neuronów w siatkówce rozpoznaje kolory – określone kolory. Obraz świata może zależeć od sprawności tych neuronów. Często ludzie nie rozpoznają kolorów, ale zawsze rozpoznają jasno i ciemno.
Od soczewki poprzez siatkówkę poprzez nerw poprzez korę widzimy lepiej lub gorzej. Musimy dbać o swoje receptory by były sprawne, nie dopuszczać do uszkodzenia. Seymour Letvine – biolog zajmujący się percepcja u zwierząt. Bardzo podobne do siebie zwierzęta w podobnych środowiskach, odżywających się tak samo różnią się jeśli chodzi o widzenie. Okazało się, ze żaby widza tylko w pewnych warunkach, widza tylko to to jest ciemne na jasnym tle i się porusza. Jeśli coś jest nieruchome to zaby tego nie widza. Żaby skaczą i wtedy powodują ruch pozorny i odzyskują wzrok. Ale jaszczurki bez żadnych problemów widza wszystko. Dlaczego? Żaby mają nieruchome głowy, jaszczurki tez. Żaby maja nieruchome oczy, a jaszczurki ruchome, więc maja mikro ruchy gałek ocznych. Dalsze badania pokazaly, ze to istotny czynnik – wywołanie ruchu pozornego by odzyskać wzrok. Jak to jest u ludzi? Nasze oczy wykonuja serie mikro ruchow, są bardzo szybkie. Najlatwiej to zauwazyc podczas snu. Probowano unieruchomic galke oczną człowieka. Było trudno, ale pomysł dał Roy Pritchard – metoda Roya Pritcharda – unieruchomic nie oko, ale obraz na siatkowce.
Wyniki tego badania są fascynujace – kiedy unieruchomieniu galke oczna czlowiekowi, to efekty są podobne do percepcji u żaby. Eksperyment mial 3 fazy. 1 faza – pełny obraz, fragmenty obrazu, ciemność (brak obrazu). Trwało to kilkanaście sekund. Poruszanie gałkami ocznymi jest koniecznym warunkiem widzenia. Oczy w słup – przestaniemy widzieć. W szkoleniu snajperów podkreśla się koniecznosc zmieniania kąta widzenia bo inaczej obraz może się rozmyć i uciec.
To badanie pokazuje, ze można kierować percepcja poprzez zadanie. Jego badania pokazały, ze widzenie nie jest automatyzmem ale percepcja wzrokowa jest podprządkowana zadaniu które realizujemy w danym momencie. Po prawej to ludzie z uszkodzoną korą mózgową. SKANOWANIE OBRAZU – Alfred Jarbus. Na obrazach wielkoformatowych. W twarzy ludzkiej mamy uprzywilejowany trójkąt – oczy i usta. Te punkty ogladany czesciej niż inne. Percepcja jest fragmentaryczna, niepelna. Ludzie uczą się percepcji, sprawnie rozpoznawać. Dwaj badacze Ewgienij Sokołow i David Rosenblatt przeprowadzili badania jak ludzie uczą się rozpoznawać litery. Pokazali, że ludzie i komputery uczą się tak że skanują kilkanacie punktow pozwalających odkryć czy to litera F czy E. Szukamy punktów krytycznych. Coraz trafniej rozpoznajemy, ale coraz mniej widzimy.
Czy tylko aktywność oczu jest potrzebna? Badania Richarda Helda nad kociętami. Jeden kot w koszyku, z którego nie może wyjsc. Koszyk przypiety do jednego z ramion karuzeli. Drugi kot miał unieruchomioną głowę, ale mogl się poruszac samodzielnie. Obroza była przypieta do karuzeli. Zawsze oba koty mogly widziec to samo. Jak ten kotek chodzil to wozil swojego kolege. Okazalo się, ze koty które były aktywne i chodzily zarejestrowaly i zapamietaly znacznie więcej materialu bodzcowego niż te przewozone w koszykach. Podobne eksperymenty były z ludzmi, efekty takie same.
Ten plakat użyto tez w innych badaniach gdzie badanym mówiono za chwile będzie wyświetlony obraz, czyja twarz zobaczysz? Albo jaki jest tekst? Ale potem ci którym sugerowano twarz byli pytani o tekst i na odwrót. Okazało się, ze ten mechanizm selektywnego widzenia jest jeszcze silniejszy. Coś za coś. Coś się widzi, a czegoś się nie widzi. Co,ś jest FIGURĄ bo wyłania się z obrazu, a coś jest TŁEM. (psychologia percepcji) Nasza percepcja jest fragmentaryczna i mówienie, ze ja dokładnie coś widziałem na własne oczy itd., okazuje się być niespecjalnie argumentem udanym. Schemat widzenia szybko się utrwala. Trzeba dużej elastyczności żeby widzieć oba. Przełączenie się z jednego obrazu na drugi (tło i figura) nie jest proste. 1 regula psychologiczna – nasza percepcja z całą pewnością nie jest kompletna, jest fragmentaryczna na zasadzie wyłaniania się figury i tła. 2 zasada psychologiczna – kontekst. W jakim kontekście występuje bodziec, bo kontekst zmienia. Poeci mówią, ze tekst zależy od kontekstu, tak samo obraz. Nie można interpretować obrazu FIGURY jeśli pominie się TŁO czyli kontekst. Przesądza jak utrwalony będzie ten obraz w naszej pamięci. KOSHKE TAKAHASHI jako przykład kontekstu – zmienia się sens, charakter obrazu dzięki szczegółom. W jaki sposób jesteśmy skłonni analizować zjawisko.
Te przykłady są jednoznaczne, są tak dobitne i przekonujące, żę w istocie nie ma większej potrzeby dowodzić faktu, że kontekst i tło decydują w jaki sposób oglądamy. Inny przykład to KONTRAST. Inni podkreślali, że widzieli trójkąt, że widzieli linie oddzielające trójkąt od tła. Badani obserwowali w rzeczywistości kółka z wyciętymi bokami. Nie było żadnych trójkątów, linii,
Nastawienia – ukierunkowanie przez wcześniejsze doświadczenia, trening, sugestie itd. Screen a bird in the the bush – dzieci odkrywają błąd, że powtórzenie THE, ale osoby dorosłe zwłaszcza anglojęzyczne praktycznie nie potrafią tego błędu znaleźć (jak jest wyświetlane kilka sekund) Skonfrontowanie się z wzorcem obrazu wytwarza w badanych nowe nastawienie do bodźca i zmienia jego sens. (np. 4 i 7 obrócone)
Albo jak ukierunkowani na plażę to widzieli majtki od bikini, a na imprezę to kieliszek z alkoholem. Nastawienia mają wielką potęgę w percepcji. Jedno z bardziej rozpowszechnionych złudzeń to złudzenie wielkości.
ORGANIZACJA I STRUKTURALIZACJA – zawsze wyodrębniano np. wielką niedźwiedzicę, wielki wóz, mały, gwiazdę polarną. Wyodrębniono je na zasadzie bliskości i podobieństwa tzn. gwiazdy o podobnej jasności postrzegane było jako konstelacje i nadawano im wówczas stosowne nazwy. Druga reguła to reguła nadawania sensu – nadajemy sens czegoś co widzimy (twarz marsjańska vs górka) Trzecia reguła – zamykanie. PERCEPCJA – to w jaki sposób rejestrujemy bodzce w danym momencie jest zwiazane i z kontekstem i z kontrastem i sprawnoscia receptora, ale także z naszym doswiadczeniem, przekonaniem, nastawieniami. Jestesmy z cala pewnoscia aktywnymi wspoltoworcami obrazu który powstaje w naszej glowie.
UCZENIE SIĘ druga część wykładu
Wszystko zaczyna się od tego, że pojęcie uczenie się w psychologii ma inne znaczenie niż w języku potocznym. W psychologi mówi się o szerokim tego słowa znaczeniu – proces uczenia się to ZMIANA W zachowaniu która jest następstwem własnej aktywności. Nabywanie nowych zachowań, nie nowych informacji. W języku potocznym uczenie kojarzy się z informacjami. Nauczył się wiersza itd. W rzeczywistości mówimy tutaj o procesach pamięciowych i o tym będzie mowa w kolejnych wykładach. Jak ktoś mówi, ze uczy się tańczyć to jest to zgodne z duchem tej psychologicznej definicji uczenia się, ale jak ktoś mówi, ze uczy się piosenki na pamięć, to nie. Nie wszystkiego trzeba się uczyć – mamy opanowane odruchy bezwarunkowe na przykład. Nie wymagają żadnego uczenia się. Są po prostu gotowe. Takim odruchem jest odruch ssania, noworodek nie uczy się tego robić. Takim odruchem jest odruch unikania bólu, odruch źrenicy, która zwęża się wtedy kiedy światło jest zbyt silne. Odruch powieki, odruch zamykania jej w chwili kiedy do oka zbliża się coś niebezpiecznego potencjalnie. Odruchy związane z jedzeniem z wydalaniem, odruch chwytny u niemowląt (on jest przejściowy). Tych odruchów jest niewiele i maja funkcje przystosowawcza. Żaden noworodek który byłby pozbawiony opieki człowieka dorosłego nie jest w stanie przeżyć samodzielnie. Dane jakimi dysponujemy a jakie pochodzą z danych antropologicznych, albo dane dot. ii wojny światowej i holokaustu pokazują, ze dziecko ma minimalne bo minimalne, ale szanse przeżycia dopiero w wieku 3 lat samodzielnie. Nie wszystkiego trzeba się użyć bo są wzorce zachowania które są gotowe i które czekają na uruchomienie tzn. IMPRINTING wdrukowane wzorce zachowania, gotowe zachowania jakie pojawiają się wtedy kiedy pojawia się wzorce zachowania. (Konrad Lorenz noblista austriacki, ale postać nie taka klarowna. Był naczelnym lekarzem SS i przyłożył rękę do wielu brudnych rzeczy podczas tej wojny. Został ujęty podczas żołnierzy rosyjskich i wywieziony do łagru na 10 lat. Z łagru wrócił do posiadłości pod Wiedniem z rulonem worków po cemencie na jakich napisał jedna ze swoich najważniejszych książek – ZŁO. Zajął się bardzo intensywnymi badaniami nad zachowaniami zwierząt. Za te badania otrzymał on nobla. Lorenz pokazał że u wielu ptaków gęgaw – gęsi, kaczki, żurawie itd. - obserwuje się odruch podążania. Pisklę po wykluciu z jaja rozlega się wokół siebie i jak w jej polu widzenia pojawi się większe od niego coś co się porusza, to natychmiast za nim rusza, obojętnie co to nie będzie.
Ten odruch pojawia się w pierwszych dniach życia i w miarę upływu czasu słabnie. Tak więc jak w ciagu pierwszych kilkunastu dni swojego życia nie znajda niczego co się porusza to nie naucza się tego odruchu i on zaniknie. To odkrycie pokazało istnienie gotowych wzorców zachowania, które potrzebują bodźca żeby je wyzwolił. Edwin Hess nawiązujący do badan Lorenza przeprowadził mnóstwo eksperymentów w laboratorium – kaczka na bieżni i obserwacja zachowania piskląt. Pisklęta są w stanie wykonywać skomplikowane rzeczy, wkładają dużo wysiłku, pokonują skomplikowane przeszkody by nadążyć za obiektem – plastikową kaczką. Dotyczy to także śpiewu u ptaków. Ptaki po wykluciu nie słyszą kwilenia swoich bliskich to nigdy nie naucza się śpiewać, ale jak słyszą swój gatunek to potrafią dokładnie skopiować ten sam śpiew. Lorenz pokazał także, ze umiejętność latania u niektórych ptaków wymaga właśnie pojawienia się bodźca wyzwalającego. Lorenz uczył latać kafki. Jak to się ma do ludzi? Ma się choć nie aż tak bardzo .Bez wątpienia gotowym wzorcem zachowania noworodków ludzkich jest pełzanie w kierunku piersi po urodzeniu. Trasa jaka pokonują noworodki jest najbardziej podstawową forma kształtowania się więzi biologicznej między matka i dzieckiem. Nie wszystkiego trzeba się uczyć, na niektóre rzeczy trzeba poczekać. Jedna z rzeczy jaka wydaje się być trudna do pojęcia i do uwierzenia to fakt, że niektórych czynności nie musimy się uczyć, wystarczy na nie poczekać – np. bieganie pojawi się niezależnie od tego czy będzie ćwiczone czy nie. Wielu rzeczy trzeba się uczyć i teraz o tym chciałby powiedzieć. Można wyróżnić 5 różnych sposobów uczenia się.
- MODELOWANIE - uczenie się poprzez obserwację/uczenie się społeczne – Teoria społecznego uczenia się Bandury, ludzie uczą się przez obserwację tego zachowania u innych. Zwierzęta i ludzie naśladują zachowania innych, ale uczymy się nie tylko naśladować, ale także przejmować sens , intencje danego zachowania czyli realizować to zachowanie zgodnie z funkcja, ale na swój własny sposób. Badania nad wpływem tego uczenia się przez obserwacje na rozpowszechnianie się zachowań agresywnych. AGRESJA JAKO EFEKT MODELOWANIA (A. Bandura) Urie Bronfeenbrenner prosił osoby badanie żeby oglądały jeden z dwóch filmów. Jedni oglądali bardzo dynamiczny ale bardzo fair mecz koszykówki. Zacięty szybki. Druga grupa oglądała tak samo długi fragment filmu buntownik bez powodu. Osoby te były zapraszane do gry społecznej, gdzie zawsze musuialo dojsc do konfliktu. Jak do niego dochodzilo to badani mogli wybrac rozne sposoby np. mogli negocjować, mogli przekupić druga strone, ale mogli ja tez zaatakowac. Stwierdzono zasadnicza roznice w tych co ogladali mecz a film. Bójka – najczesciej atakowali. Lekcewazyli inne sposoby rozwązania konfliktu. Koszykówka – negocjacja. Wzór zachowania agresywnego się uruchomił. Ważny eksperyment przeprowadzili Leonard Eron i Rowel Huesman. Miał on dwie fazy. 1 to dokumentowanie danych w momencie kiedy dzieci mialky 10 lat. Każdego dnia byli przepytywani co oglądali w telewizji wczoraj, a dokładnie na jakim kanale i od jakiej do jakiej godziny. Poźniej sprawdzano czy były tam sceny agresywne. Dla każdego dziecka zrobiono indywidualny index oglądanej przemocy. Uporządkowano dzieci od tego co ogladal najwięcej – najmniej. Poźniej przerwa 20 letnia w badaniu. Odszukano te osoby. Postawiono w sytuacji eksperymentalnej takiej jak u Bronfennbrennera. Mogli wybrać różne formy zachowania. Im więcej scen agresywnych oglądał ktos 20 lat temu tym częściej uciekał się do przemocy w rozwiązywaniu konfliktów. To są dane które nie pozostawiają żadnych wątpliwości. Tu az się prosi o prostu komentarz dotyczący życia społecznego. Proszę zobaczyć – jak nieprawdopodobnie rozpowszechniły się różnego rodzaju sportu, w jakich głównie polegają na mordobiciu (fame mma). Co przybiera postać fali bardzo trudnej do zrozumienia. Pojawi się uczeń z karabinem w polskiej szkole i będzie jazgot
PRAWO WYGASANIA – jeżeli wywołuje się odruch warunkowy i nie następuje po nim bodziec bezwarunkowy, to odruch warunkowy stopniowo słabnie lub przestaje działać. PRAWO GENERALIZACJI – Odruch warunkowy powstaje w odpowiedzi nie tylko na bodziec warunkowy, ale także na bodziec do niego podobny (np. inne dzwonki). Eksperyment LITTLE ALBERT MAŁY ALBERT. 8 miesięczne dziecko sprawdzenie czy dziecko to nauczy się lęku. Lęki nigdy nie opuściły tego człowieka. W początkowym okresie uczenia się mamy do czynienia z rozlana reakcja na dany bodziec PRAWO RÓŻNICOWANIA – kiedy proces uczenia się postępuje to człowiek lub zwierzę uczy się, ze ważne są pewne określone właściwości bodźca. Reaguje tylko na określony bodziec, tylko na ten dzwonek. WARUNKOWANIE SPRAWCZE (Burrhus Skinner) skinner box. Zwierzęta mają nadzwyczajny popęd eksploracji zwłaszcza szczury. Przypadkowo powodowały pewien efekt i efekt był pozytywny np. udawało im się wyłączyć szok elektryczny albo uruchomić wodopój a chciało im się pić. Przypadkowe zachowanie przynosiło pozytywny skutek temu zwierzęciu, to zachowanie się utrwalało dzięki temu. Pojawiała się tendencja do powtarzania zachowań przynoszących pozytywny skutek. Zasada uczenia się – zachowanie i pozytywna konsekwencja (a nie bodziec bodziec jak w klasycznym warunkowaniu) Muszą być spełnione pewne rzeczy – rola popędu, aktywność nieukierunkowana,a zachowanie skuteczne, redukcja popędu. Związek między reakcją a skutkiem tej reakcji. Ważne, że reakcja jest motywowana przez działającą potrzebę, popęd. Jak nie przynosi skutku, to wygasa.
- wzmocnienie drugiego stopnia
- gromadzenie żetonów (badanie na szympansach) Dominant szympans często chodzi głodny, bo dominant musi dać jedzenie jeśli prosi go o to poddany. W badaniu dominant dawał mu nie jedzenie, a żeton. UCZENIE SIĘ PRZEZ WGLĄD (Wolfgang Kohler, Harry Harlow) Proces jednorazowy. Kohler prowadził badania nad gromadą szympansów. Jedno z badań polegało na tym jak sprawdzą sobie z trudnym problemem. Były głodzone kilka dni i później w pokoju pod sufitem wieszano koszyk z owocami. Wchodziły i wiedziały, że jest jedzenie. Próbowały różnych sztuczek. Rzucały patykami, kamieniami w koszyk. Chciały się wdrapać i nic. Doznawały porażki. Siedziały smutne
- uczenie się przez odkrywanie związków
- faza prób
- faza zastoju i pozornego zniechęcenia odkryły, że mogą zrobić z dwóch kijków jeden długi.
- faza odkrycia
- faza nabywania wprawy
PODSUMOWANIE
5 niezależnych sposobów uczenia się.
obserwacja
insturkcja
kojarzenie bodźców
kojarzenie zachowania z nagroda
odkrywanie Każdy z nich jest inny, ale w większości przypadków proces uczenia się jest odwracalny. Możesz tego zapomnieć. Możesz to stracić. Wyjątkiem jest uczenie się lęku. To nie przypadek, ze trauma jest doświadczeniem szczególnym. Ona zostaje na zawsze. Oduczenie tego lęku jest praktycznie niemożliwe. Co jest bardzo ważne, procesy uczenia się są ukształtowane ewolucyjnie poza uczeniem się przez instrukcje. U ludzi i u zwierząt jest podobny, ale ludzie szybciej się uczą, potrzebują mniej prób uczenia się i dlatego są w stanie nauczyć się więcej.
Wprowadzenie I semestr
Kurs: Podstawy psychologii
Uniwersytet: Uczelnie WSB Merito
- Odkryj więcej od:Podstawy psychologiiUczelnie WSB Merito59 Dokumenty
- Więcej od:Podstawy psychologiiUczelnie WSB Merito59 Dokumenty
