- Informacje
- Czat SI
06-prawo osobowe i rodzinne. III,familia
Prawo Rzymskie Prywatne
Uniwersytet Warminsko-Mazurskie w Olsztynie
Komentarze
Przejrzyj tekst
RZYMSKIE PRAWO
FAMILIJNE
Prawo rzymskie dr Adam Świętoń
FAMILIA
FAMILIA
D. 50.16.195 Rozważmy, jak można rozumieć termin familia. Mianowicie, można go rozumieć na wiele sposobów; ponieważ odnosi się on zarówno do rzeczy jak i do osób: do rzeczy, jak na przykład w Ustawie XII Tablic w słowach „niech najbliżsi agnaci obejmą majątek (agnatus proximis familiam habendo). Do osób znaczenie słowa familia odnosi się kiedy prawo mówi o wyzwoleńcach i patronach „z tej rodziny” lub „do tej rodziny”, i tu panuje zgoda co do tego, że mowa jest o pojedynczych osobach.
FAMILIA
D. 50.16.195 (...) mówimy o rodzinie w szczególnym znaczeniu prawnym, jako o kilku osobach, które są z mocy natury lub prawa pod władzą jednej osoby, jak w przypadku pater familias, mater familias, filius familias, filia familias, i tych, którzy po nich następują, jak na przykład wnuki i wnuczki, i tak dalej. (...) 3. Zwykliśmy także niewolników określać jako tworzących familia (...)
RODZINA AGNATYCZNA I
KOGNATYCZNA
RODZINA AGNATYCZNA
Agnatio – węzeł prawny (cognatio civilis/legitima)
a) Zawiązany w sposób naturalny (poprzez urodzenie)
b) Zawiązany w sposób prawny (adopcja, adrogacja, legitymacja, conventio in manum)
POKREWIEŃSTWO W LINII BOCZNEJ
Tytus Krewny (asc.) w linii prostej I stopnia
Lucjusz
Lucjusz Primus Krewny (desc.) w linii prostej I stopnia
Lukrecja Krewna (desc.) w linii prostej I stopnia
Marek Krewny w linii bocznej II stopnia
Sewer Krewny w linii bocznej III stopnia
Pompeja (krewna (asc.) III st. linia prosta)
Juliusz (krewny (asc.) II st. linia prosta)
Marek (krewny (asc.) I st. linia prosta)
Kwintus (krewny) II st. linia boczna
Oktawia
Julia (krewna III st. linia boczna)
Liwia (krewna IV st. linia boczna)
Gnejusz (krewny V st. linia boczna)
Tyberiusz (krewny VI st. linia boczna)
POWINOWACTWO (ADFINITAS, AFFINITAS)
D. 38.10.4 Ponieważ jednak pewne prawa istnieją pomiędzy powinowatymi, celowe jest powiedzieć w tym miejscu pokrótce o powinowatych. Są nimi krewni, męża i żony, nazywani są zaś tak dlatego, że dwie grupy krewnych, które istnieją obok siebie niezależnie, poprzez małżeństwo łączą się i jedni zbliżają się do granicy (ad finem) pokrewieństwa drugich: podstawę powinowactwa stanowi bowiem małżeństwo.
POWINOWACTWO (ADFINITAS)
Aemilius+ Oktawia (teść – socer, teściowa- socrus)
Brutus (powinowaty)
Liwia (uxor)
Tullius (ojciec)+Tullia Krewni I stopnia linia prosta)
Camilla (siostra) (krewna II stopnia linia boczna)
Marek
Pompiliusz (powinowaty)
Art. 61 (7). KRiO § 1. Krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej. § 2. Stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo.
Art. 61 (8) KRiO § 1. Z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Trwa ono mimo ustania małżeństwa.
ZAWARCIE I ROZWIĄZANIE
MAŁŻEŃSTWA W PRAWIE
RZYMSKIM
WYMOGI IUSTUM MATRIMONIUM
Ius conubii
Tit. Ulp. 5. Małżeństwo jest pełnoprawne, jeśli między tymi, którzy je zawierają, istnieje conubium Tit Ulp. 5. Conubium jest to prawnie uznana możliwość przybrania sobie małżonki
WYMOGI IUSTUM MATRIMONIUM
I. 1.10 Między tymi bowiem osobami, które zajmują względem siebie stanowisko wstępnych tudzież zstępnych, małżeństw zawierać nie można, na przykład między ojcem a córką, albo między matką a synem, albo między dziadkiem a wnuczką, albo między babką a wnukiem (..) a jeśli osoby takie współżyły ze sobą, powiada się, że zawarł małżeństwo niegodziwe i kazirodcze. A tak to jest do tego stopnia, że choćby dopiero przez przysposobienie stały się te osoby dla siebie jakby wstępnymi lub zstępnymi, nie mogą się łączyć ze sobą małżeństwem, tak dalece, że nawet po rozwiązaniu przysposobienia to samo pozostaje treścią prawa. Tak więc tej kobiety, która stała się dla ciebie (przez adopcję) córką, nie będziesz mógł pojąć za żonę, chociaż byś ją emancypował.
WYMOGI IUSTUM MATRIMONIUM
D. 23.2 Ustawa papijska stanowi, że wszyscy wolnourodzeni z wyjątkiem senatorów i ich dzieci mogą brać za żonę wyzwolenicę
D. 23.2 Patron nie może poślubić wyzwolenicy wbrew jej woli.
D. 23.2 Jeśli ktoś sprawuje urząd w jakiejś prowincji, nie może pojąć za żonę kobiety tam urodzonej lub mającej tam miejsce stałego pobytu (...)
I. 1.10 jeśli wbrew temu, co powiedzieliśmy, jakieś osoby się połączyły, uważa się, że nie ma męża ani żony, ani małżeństwa, ani związku małżeńskiego ani posagu. Zatem ci, co rodzą się z takiego związku, nie podlegają władzy ojca.
WYMOGI IUSTUM MATRIMONIUM
Consensus (affectio maritalis)
D. 50.17 Porozumienie czyni małżonkami (Consesus facit nuptias) D. 23.2 Małżeństwo nie może dojść do skutku, o ile nie wyrażą na nie zgody wszyscy, to znaczy ci, którzy łączą się węzłem małżeńskim i ci, pod których władzą ojcowską się oni znajdują D. 2.19 Małżeństwa tych, którzy są pod patria potestas, bez jego zgody nie są prawnie zawarte D. 23.2 Jeśli ktoś zmuszany przez ojca bierze za żonę osobę, której by nie poślubił, gdyby mógł decydować zgodnie ze swoją wolą, to jednak zwiera on małżeństwo, które przecież nie dochodzi do skutku pomiędzy osobami, które tego nie chcą. Uważa się zatem, że taka była jego wola.
ZARĘCZYNY (SPONSALIA)
D. 23.1 Zaręczyny są ofertą i wzajemnym przyrzeczeniem przyszłego małżeństwa D. 23.1 Nazwa „zaręczyny” (sponsalia) wywodzi się od „uroczyście przyrzekać” (spondare). U przodków istniał bowiem zwyczaj składania sobie wzajemnych przyrzeczeń (...) D. 23.1 Stąd pochodzą określenia narzeczony (sponus), i narzeczona (sponsa) D. 23.1. Do zawarcia zaręczyn wystarcza samo nieformalne porozumienie (consensus).1. istnieje zgoda co do tego, że zaręczyny mogą mieć miejsce nawet pod nieobecność zaręczających się stron, i to jest częsta praktyka
ZARĘCZYNY (SPONSALIA)
D. 23.1 Przy zaręczynach nie ma żadnego znaczenia, czy sporządzono odpowiednie dokumenty, czy też ktoś złożył uroczyste przyrzeczenie bez sporządzania odpowiedniego dokumentu na piśmie. 1 przy zaręczynach wymagana jest także zgoda tych osób, których zezwolenia wymaga się przy zawarciu małżeństwa. Iulianus pisze jednak, iż zawsze domniemywa się zgodę ojca na zaręczyny córki, chyba że w wyraźny sposób okazał, że jest temu przeciwny
D. 23.1 Jeśli syn pozostający pod władzą ojca rodziny sprzeciwia się woli ojca, ten nie może zawrzeć zaręczyn w jego imieniu.
CONFARREATIO
Gai 1 przez confarreatio wchodzą pod manus skutkiem pewnej ofiary składanej Jowiszowi Orkiszowemu, w której używa się chleba orkiszowego (panis farreus), stąd także nazwa confarreatio. Dla dochowania tego prawa dokonuje się wielu rzeczy i składa wiele oświadczeń, używając ściśle określonych i uroczystych słów w obecności dziesięciu świadków. To prawo stosuje się jeszcze w naszych czasach (.....).
COEMPTIO
Gai 1 Przez coemptio pod manus wchodziły skutkiem mancypacji, to znaczy przez jakąś pozorną sprzedaż, bo przybrawszy co najmniej pięciu świadków, dojrzałych obywateli rzymskich, tudzież trzymającego wagę, kupuje kobietę mężczyzna, pod którego władzę ona wchodzi.
####### SKUTKI PRAWNE ZAWARCIA MATRIMONIUM
####### IUSTUM
Skutki w zakresie status familie żony w przypadku conventio in manum
Zmiana rodziny agnacyjnej
Dzieci urodzone z małżeństwa mają status dzieci małżeńskich
Powstaje powinowactwo małżonek <-> krewni drugiego małżonka
Zmiana na gruncie zdolności majątkowej przy conventio in manum
####### SKUTKI PRAWNE ZAWARCIA MATRIMONIUM
####### IUSTUM
D. 24.1 Na podstawie zwyczaju przyjęto u nas, że darowizny miedzy mężem a żoną są nieskuteczne. Zasada ta została zaś przyjęta, aby małżonkowie z uczucia do siebie nie byli wzajemnie ogałacani darowiznami niezachowującymi miary, lecz płynącymi z rozrzutnej wspaniałomyślności względem siebie.
Zakaz darowizn między małżonkami (wyj.: podarunki, na podstawie oratio Severi et Caracallae, donatio ante/propter nuptias)
POSAG (DOS)
D. 23.3 Podstawa prawna, dla której dawany jest posag, jest trwała i stosownie do życzenia tego, który daje, w ten sposób zostaje on ustanowiony, by zawsze pozostał u męża.
D. 23.3.56 Posag winien być tam, gdzie znajdują się ciężary małżeństwa
D. 23.3 Jest w publicznym interesie, by posag kobiety był zabezpieczony, ponieważ dzięki niemu można wydać ją za mąż.
POSAG (DOS)
Źródła posagu: dos profecticia
D. 23.3.5 Z posagiem ustanowionym przez męskiego ascendenta (dos profecticia) mamy doi czynienia wtedy, gdy pochodzi on od ojca <zony> lub innych wstępnych w linii męskiej jako część ich majątku lub w następstwie umowy 1. czy to więc ascendent lub jego pełnomocnik dał posag, czy to nakazał osobie trzeciej, by go dała, czy też po tym, gdy dał go ktoś prowadzący jego sprawy, zatwierdził to, we wszystkich tych przypadkach jest to dos profecticia.
ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA
D. 24.2 Małżeństwo rozwiązuje się wskutek rozwodu, śmierci, popadnięcia w niewolę wojenną lub gdy jedno z małżonków stanie się niewolnikiem z innego powodu
C. 8. 38 (Aleksander Sewer) Od dawna utrzymywano, że co do pożycia małżeńskiego istnieje swoboda, i dlatego umowy zabraniające rozwodu nie są ważne.
ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA
śmierć współmałżonka
Capitis deminutio maxima (utrata podmiotowości prawnej) – niemożność przywrócenia stanu poprzedniego w drodze ius postlimini, jedynie poprzez consensu redintegratur
Capitis deminutio media (utrata conubium jako jednego z uprawnień obywatelskich, zmiana statusu na związek na mocy ius peregrinorum)
Rozwód przez divortium lub repudium
ROZWÓD
D. 24.2. Rozwód (divortium) został tak nazwany albo z powodu różnicy (diversitas) w mentalności małżonków, albo dlatego, że ci, którzy rozwiązują małżeństwo, udają się w różne (diversus) strony.
- W przypadku jednostronnego oświadczenia o rozwiązaniu małżeństwa stosuje się następujące formuły: „Zabieraj swoje rzeczy”, a także „Zajmij się swoim sprawami”.
ROZWÓD
D. 24.2 Rozwód ma miejsce tylko wtedy, jeśli jest prawdziwy, a prawdziwy rozwód to taki, który został dokonany z zamiarem rozstania się na zawsze. Tak więc cokolwiek zostało uczynione lub wypowiedziane w ogniu złości, nie wcześniej wywołuje ważne w obliczu prawa skutki, niż kiedy trwanie w rozłące dowiedzie, że jest to przemyślana decyzja. I dlatego nawet w przypadku wysłania w gniewie listu rozwodowego, jeśli żona wróciła w ciągu krótkiego czasu, to uważa się, że nie rozwiodła się.
ROZWÓD
Zasada swobody rozwiązywania małżeństwa Dwustronny (divortium), jednostronny (repudium) Brak przewidzianej formy (ustnie, listem, przez posłańca), w okresie poklasycznym forma pisemna obligatoryjna Brak prawem ustalonych przyczyn uzasadniających rozwiązanie małżeństwa (z wyją czasów królewskich i prawa poklasycznego) Wymóg diffareatio/remancipatio
SECUNDAE NUPTIAE
Wdowy: Tempus lugendi : 10 miesięcy, potem 1 rok. Turbatio sanguinis
Sankcja Infamia, w okresie dominatu kary majątkowe
PATER FAMILIAS
D. 50.16.195 Ojcem rodziny nazywa się tego, kto ma władzę w domu; słusznie określa się go tym mianem, nawet jeśliby nie miał syna, ponieważ określamy nie tylko samą jego osobę, lecz także prawo. Ostatecznie i znajdującego się pod opieką nazywamy ojcem rodziny. I kiedy umiera ojciec rodziny, wtedy tyle osób, ile było mu podległych, zaczyna posiadać własne rodziny. Te pojedyncze osoby zyskują nazwę ojca rodziny. To samo odnosi się do emancypowanego syna; on także stając się sui iuris ma własną rodzinę.
TREŚĆ PATRIA POTESTAS
Ius vitae ac necis
Lex duodec. tab. 4 Ponieważ ustawa ..ła ojcu nad synem władzę życia i śmierci.
Zniesione przez Konstantyna Wielkiego.
TREŚĆ PATRIA POTESTAS
Ius exponendi Ius vendendi
Lex duodec. tab. 4 (...) jeśli ojciec oddał syna trzy razy na sprzedaż, syn od ojca niech będzie wolny
Później także: obowiązki wobec rodziny w prawie klasycznym (officium, pietas). D. 48.9 Władza ojcowska powinna opierać się na łagodności i poczuciu obowiązku, a nie na okrucieństwie
TREŚC PATRIA POTESTAS
Czynna i bierna zdolność majątkowa Przysporzenia na rzecz pater familias Peculium Festus, Majątek pekuliarny była nazywany od słowa pecus (bydło), podobnie jak od słowa bydło nazywany jest majątek ojca rodziny (pecunia) D. 15.1.7 Do peculium mogą należeć wszystkie rzeczy, zarówno ruchomości jak i nieruchomości. Można także mieć w peculium innych niewolników i majątki oddane im w peculium, a ponadto w peculium można mieć wierzytelności.
TREŚĆ PATRIA POTESTAS
D. 49.1.7. Peculium castrense stanowi to, co odbywający służbę wojskową uzyskał w darze od rodziców lub krewnych, albo co sam filius familias zdobył w służbie wojskowej, a czego by nie nabył gdyby w wojsku nie służył. Co bowiem nabyłby poza służbą, to nie stanowi jego peculium castrense
C. 13.36. Imperator Aleksander Augustus do Felicianusa, żołnierza. Człowiek, który powiedział ci, iż jesteś wyzwolony z więzów władzy ojca przez twój żołnierski stan, jest w błędzie. Jak każdy, także żołnierz pozostaje pod władzą ojca, ale on ma peculium casternse jako własność i ojciec nie ma nad nią praw.
Bona materna (peculium adventicium)
WEJŚCIE POD WŁADZĘ OJCOWSKĄ
Urodzenie dziecka w iustum matrimonium
D. 1.6 Podobnie pod naszą władzą znajdują się dzieci, które spłodziliśmy w trakcie uznanego przez prawo małżeństwa. Prawo to jest właściwe obywatelom rzymskim. D. 1.6 Według definicji synem jest ten kto rodzi się z męża i jego żony. Lecz jeśli założymy, że mąż był nieobecny na przykład przez lat dziesięć, a po powrocie znalazł tamże rocznego chłopca, zgodzimy się wówczas z opinią Iulianusa, że dziecko to nie jest jego synem. Z drugiej strony, wspomniany jurysta mówi, że nie powinniśmy słuchać tego, kto obcując stale ze swoją żoną, odmawia uznania dziecka za swoje.
D. 2.4. Albowiem matka jest zawsze pewna (...). Ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo
WEJŚCIE POD WŁADZĘ OJCOWSKĄ
Adrogacja Akt publicznoprawny, skutkiem jest sukcesja uniwersalna praw, zmiana w zakresie status familiae adrogowanego.
D. 1.7.2 Przysposobienie dokonane za pośrednictwem cesarza cechuje to, że jeśli osoba mającą pod swą władzą dzieci odda się do adrogacji, nie tylko sama zaczyna podlegać władzy adrogującego, lecz także jej dzieci, tak jak gdyby były wnukami przysposabiającego.
D. 1.7. Nie można adrogować osoby, która nie wyraża na to zgody, ani osoby nieobecnej
WEJŚCIE POD WŁADZĘ OJCOWSKĄ
Legitymacja
Legitimatio per subsequens matrimonium
Legitimatio per oblationem curiae
Legitimatio per rescriptum principis
WYGAŚNIĘCIE WŁADZY OJCOWSKIEJ
Śmierć pater familias
Capitis deminutio maxima/media
Przysposobienie
Objęcie pewnych stanowisk państwowych
Emancypacja Lex duodec. tab. 4 (...) jeśli ojciec oddał syna trzy razy na sprzedaż, syn od ojca niech będzie wolny
Emancipatio Iustinianea
Art. 92. KRiO Dziecko pozostaje aż do pełnoletniości pod władzą rodzicielską Art. 93. KRiO § 1. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom Art. 95. KRiO § 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. § 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. § 3. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny
OPIEKA I KURATELA
OPIEKA
D. 26.1 Według definicji Serwiusa, opieka jest to udzielona i dozwolona przez ius civile siła oddziaływania i władza nad osobą wolną dla ochrony tego, kto ze względu na wiek sam się bronić nie może. 1. opiekunowie są to zaś ci, którzy posiadają tę siłę oddziaływania i władzę (nad podopiecznym).. 2. Niemy nie może zostać ustanowiony opiekunem, ponieważ nie jest on zdolny do udzielenia swemu podopiecznemu wymaganej prawem formalnej zgody na dokonanie pewnych aktów prawnych 3. Wielu w tym także Pomponiusz (...) uważa, iż głuchy nie może zostać ustanowiony opiekunem, gdyż obowiązkiem opiekuna jest nie tylko mówić, ale także słuchać.
06-prawo osobowe i rodzinne. III,familia
Kurs: Prawo Rzymskie Prywatne
Uniwersytet: Uniwersytet Warminsko-Mazurskie w Olsztynie
- Odkryj więcej od:
