- Informacje
- Czat SI
Maturalne karty pracy 1 klucz
Układ krązenia (Blaw 2000333)
Komentarze
Przejrzyj tekst
Biologia na czasie – zakres rozszerzony
Maturalne karty pracy 1 – klucz
odpowiedzi
I. Badania przyrodnicze
Numer zadania Oczekiwana odpowiedź Punktowanie
- a) Wniosek (jeden spośród podanych):
- Włoski na powierzchni strąka soi chronią go przed uszkodzeniami przez chrząszcza fasolowego.
- Im więcej jest włosków na powierzchni strąka soi, tym mniejsze są jego uszkodzenia spowodowane przez chrząszcza fasolowego.
b)
1 p. za poprawnie sformułowany wniosek
1 p. za odpowiednie opisanie i wyskalowanie osi Y, legendę lub podpisy poszczególnych słupków oraz narysowanie wykresu
- a) Próba kontrolna: poletko, które nie było nawożone azotem i nawadniane.
b) Problem badawczy (jeden spośród podanych):
- Wpływ azotu / nawożenia azotem i wody / nawadniania na wielkość produkcji pierwotnej prerii.
- Czy azot / nawożenie azotem i woda / nawadnianie mają wpływ na wielkość produkcji pierwotnej netto?
c) 1 – FAŁSZ, 2 – FAŁSZ, 3 – PRAWDA, 4 – FAŁSZ
1 p. za poprawne określenie próby kontrolnej
1 p. za poprawnie sformułowany problem badawczy
1 p. za poprawną ocenę wszystkich zdań 3. a) 400 razy
b) Elementy odległe o 0,1 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury (ponieważ odległość między nimi była większa niż zdolność rozdzielcza mikroskopu).
c) Pozorny, powiększony, odwrócony.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną ocenę
1 p. za podanie trzech cech obrazu 4. a) Prawidłowo sformułowane problemy badawcze: 1, 3. Prawidłowo sformułowane hipotezy: 2, 5.
b) D Uzasadnienie: Grupa kontrolna powinna być poddana tym samym działaniom, co grupa badawcza, z wyjątkiem badanego czynnika (owada zwalczającego stonkę ziemniaczaną).
1 p. za wybór wszystkich poprawnych problemów badawczych i hipotez 1 p. za poprawny wybór dokończenia zdania oraz za prawidłowe uzasadnienie 5. a) Prawa Mendla powstały drogą indukcji, czyli przechodzenia 1 p. za poprawną odpowiedź
od szczegółu (dziedziczenie określonej cechy u grochu) do ogółu (ogólnego prawa dotyczenia dziedziczenia cech).
b) Mendel przeprowadzał eksperymenty, ponieważ wpływał na przebieg badanych procesów / wprowadzał w badaniach celowe zmiany.
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Doniczka z posianymi nasionami grochu, podlewana 20 ml wody.
b) Wpływ wyciągu z perzu na kiełkowanie (i rozwój) grochu.
c) Próba kontrolna jest przeprowadzana w celu uzyskania wiarygodnego wyniku doświadczenia (pozwala na stwierdzenie, czy wynik doświadczenia nie jest efektem innego czynnika niż czynnik badany w próbie badawczej).
1 p. za poprawnie zaprojektowaną próbę kontrolną 1 p. za poprawnie sformułowany problem badawczy 1 p. za poprawne określenie znaczenia próby kontrolnej
- a) Najkorzystniejsza dla wrony wysokość zrzutu muszli trąbika to 5 m / około 5 m.
b) A, C
1 p. za poprawnie podaną wysokość zrzutu
1 p. za zaznaczenie dwóch poprawnych parametrów 8. a) Sałata hodowana bez GA 3 i CCC / sałata hodowana tylko z wodą.
b) GA 3 stymuluje / hamuje wzrost hipokotyla sałaty. / CCC nie ma wpływu / ogranicza / wzmaga wpływ GA 3 na wzrost hipokotyla sałaty.
c) Wnioski:
- GA 3 stymuluje wzrost hipokotyla sałaty.
- CCC stosowany łącznie z GA 3 ogranicza jego pozytywny wpływ na wzrost hipokotyla.
1 p. za poprawne podanie próby kontrolnej
1 p. za poprawne sformułowanie hipotezy
2 p. za dwa poprawnie sformułowane wnioski 1 p. za jeden poprawnie sformułowany wniosek 9. a) Najmniejsza odległość pomiędzy dwoma punktami obserwowanego obiektu, przy której są one rozróżniane jako oddzielne.
b) transmisyjny mikroskop elektronowy
c) Rodzaj mikroskopu
Cecha
świetlny fluores- cencyjny
elek- tronowy Wymaga źródła światła do otrzymania obrazu.
X X
Grubość preparatu nie może przekraczać 1 μm.
X
Wymaga użycia filtrów światła o określonej długości fali.
X
Umożliwia obserwację wirusów i dużych cząsteczek białkowych.
X
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) 1 p. za poprawne wyskalowanie oraz podpisanie osi oraz za poprawny wykres
chemicznych o budowie polarnej 4. a) Najmniej wiązań wodorowych występuje między cząsteczkami wody w stanie gazowym / w postaci pary wodnej, najwięcej w stanie stałym / w postaci lodu.
b) 1 – FAŁSZ, 2 – PRAWDA, 3 – PPRAWDA, 4 – FAŁSZ.
1 p. za poprawnie wykazaną zależność
1 p. za poprawną ocenę wszystkich zdań 5. a) Wnioski:
- Rozpuszczalność tlenu (ilość rozpuszczonego tlenu) maleje wraz ze wzrostem temperatury w wodzie.
- Rozpuszczalność tlenu jest niższa w wodzie morskiej niż w wodzie słodkiej.
b) Wzrost temperatury wody powoduje spadek zawartości tlenu w wodzie, co w efekcie może doprowadzić do niedotlenienia zwierząt wodnych (a w konsekwencji nawet do ich śmierci).
2 p. za dwa poprawne wnioski 1 p. za jeden poprawny wniosek
1 p. za poprawnie podany bezpośredni skutek i jego konsekwencje
- a) Reakcja X: hydroliza. Reakcja Y: kondensacja.
b) fosfolipidy, lanolina, chityna, glikogen, cholesterol
1 p. za dwie poprawne odpowiedzi (X i Y)
1 p. za poprawną odpowiedź 7. a) Glukoza jest aldozą, ponieważ zawiera grupę aldehydową (–CHO). Fruktoza jest ketozą, ponieważ zawiera grupę ketonową (–CO).
b) Monosacharydy – kryterium stanowi budowa cząsteczki. Monosacharydy nie mają wiązania o-glikozydowego / zbudowane są z jednej podjednostki cukrowej / z jednego cukru prostego / jest to jedna cząsteczka cukru prostego. Heksozy – kryterium stanowi liczba atomów węgla w cząsteczce cukru. Heksozy mają sześć atomów węgla.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za podanie poprawnego kryterium klasyfikacji cukrów do obu grup
- Hodowla bakterii ze szczepu A z pożywką z dodatkiem skrobi (próba badawcza) i sama pożywka bakteryjna z dodatkiem skrobi bez bakterii (próba kontrolna). Bakterie należy wyhodować, a następnie dodać płyn Lugola do obu prób. Brak odczynu granatowego w pożywce z bakteriami będzie świadczyć o zdolności do hydrolizy amylozy przez bakterie w hodowli laboratoryjnej.
1 p. za poprawnie podaną próbę kontrolną i badawczą 1 p. za poprawne opisane wykonywane czynności
B, C 1 p. za poprawną odpowiedź
a) glikogen
b) Substancja może stanowić materiał zapasowy glisty ludzkiej – cecha 2.
c) Substancja nie może stanowić materiału zapasowego ptaków migrujących – cecha 4.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Zbudowana jest z kilku / czterech łańcuchów polipeptydowych / podjednostek.
b) wiązania wodorowe
c) Nie wszystkie białka mają strukturę czwartorzędową, ponieważ nie wszystkie zbudowane są z kilku podjednostek / z kilku łańcuchów polipeptydowych.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) 1 – wiązanie wodorowe, 2 – wiązanie elektrostatyczne, 3 – oddziaływania hydrofobowe, 4 – mostek dwusiarczkowy / wiązanie kowalencyjne
1 p. za poprawną odpowiedź
b) Wiązanie najsilniejsze: mostek dwusiarczkowy / wiązanie kowalencyjne. Wiązanie najsłabsze: oddziaływania hydrofobowe.
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Cechy (dwie spośród podanych):
- Wiązania estrowe między glicerolem a kwasami tłuszczowymi są wysokoenergetyczne; ich hydroliza dostarcza energii.
- Hydroliza kwasów tłuszczowych przebiega stopniowo, dzięki czemu energia jest uwalnia porcjami w zależności od potrzeb.
- Tłuszcze są związkami hydrofobowymi. W komórkach są przechowywane w postaci bezwodnej, dlatego stanowią skondensowane źródło energii.
b) Funkcja (jedna spośród podanych):
- termoizolacyjna (np. u zwierząt warstwa podskórna)
- ochronna (np. wosk na liściach i owocach, lanolina pokrywająca włosy owiec)
c) Tłuszcze zwierzęce mają postać stałą, gdyż zbudowane są głównie z nasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze roślinne mają postać płynną, bo zbudowane są głównie z nienasyconych kwasów tłuszczowych.
1 p. za podanie dwóch cech tłuszczów właściwych
1 p. za podanie innej funkcji tłuszczów
1 p. za poprawne określenie różnicy (postać i rodzaj kwasów tłuszczowych)
- a) Olej wlany do wody tworzy na jej powierzchni oka, ponieważ cząsteczki tłuszczu nie rozpuszczają się w wodzie i są od niej lżejsze. Hydrofobowe właściwości cząsteczek tłuszczu powodują, że unikają one kontaktu z wodą i skupiają się w oka.
b) Skupianie się cząsteczek lipidów w obecności wody zwiększa integralność błon komórek, które zbudowane są głównie z fosfolipidów, a ich środowisko zewnętrzne i wewnętrzne jest środowiskiem wodnym (zewnętrzne: płyn zewnątrzkomórkowy w organizmach wielokomórkowych lub woda u organizmów jednokomórkowych, wewnętrzne: cytozol).
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Wskazanie X: grupa aminowa. Wskazanie Y: grupa karboksylowa.
b) Grupa SH, bierze udział w tworzeniu mostków dwusiarczkowych, które stabilizują trzeciorzędową (przestrzenną) strukturę białek.
1 p. za podanie nazw obu grup funkcyjnych
1 p. za poprawne określenie roli grupy SH 16. a)
b) Kryterium stanowiła długość łańcucha polipeptydowego / liczba aminokwasów wchodzących w skład łańcucha polipeptydowego.
1 p. za poprawnie wykonany graf
1 p. za poprawną odpowiedź
III. Komórka – podstawowa jednostka życia
Numer zadania Oczekiwana odpowiedź Punktowanie
- a) Komórkę zwierzęcą przedstawia rysunek A, ponieważ komórka ta nie ma ściany komórkowej, chloroplastów oraz dużej wakuoli.
b) rośliny, grzyby, protisty
c) Komórka grzyba w odróżnieniu od komórki zwierzęcej ma ścianę komórkową, natomiast w odróżnieniu od komórki roślinnej nie ma chloroplastów.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Rysunek B, nazwa procesu: endocytoza.
b) Białka nośnikowe i kanałowe.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 3. a) Transport aktywny przedstawia rysunek D, ponieważ ten rodzaj transportu wymaga nakładu energii (odbywa się wbrew różnicy stężeń).
b) Podobieństwo – oba rodzaje dyfuzji odbywają się zgodnie z różnicą stężeń. Różnica – dyfuzja ułatwiona odbywa się z udziałem białek kanałowych i nośnikowych, natomiast dyfuzja prosta zachodzi bezpośrednio przez błonę biologiczną.
c) Związki chemiczne (trzy z podanych): woda, tlen, azot, dwutlenek węgla
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawne podanie trzech związków 4. a) W preparacie 1.
b) Roztwór A: hipertoniczny, roztwór B: hipotoniczny
c) Komórki umieszczone w roztworze izotonicznym.
d) W roztworze A – komórki utraciłyby wodę i zmieniały kształt, a ostatecznie – rozpadły by się. W roztworze B – komórki chłonęłyby wodę, pęczniały, a w ostateczności – pękły.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- B, ponieważ rybosomy występują również w mitochondriach i plastydach.
1 p. za poprawny wybór i jego uzasadnienie 6. a) Pod postacią chromatyny w fazach: G 1 , S, G 2 (w interfazie). Pod postacią chromosomów w fazie M / w mitozie / w fazie podziału komórki.
b) Występowanie materiału genetycznego w postaci chromatyny umożliwia komórce funkcjonowanie podczas interfazy / syntezę białek / prowadzenie procesów metabolicznych. Skondensowana postać (chromosomy) pozwala na precyzyjne rozdzielenie DNA do komórek potomnych.
c) C
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 7. a) Hormony / neurotransmitery / enzymy wydzielane zewnątrzkomórkowo, białka sygnałowe
b) Rybosomy – udział w syntezie polipeptydów. Siateczka śródplazmatyczna – udział w modyfikacji białek polegającej na przyłączaniu cukrów. Aparat Golgiego – dalsza modyfikacja białek, ich sortowanie
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za prawne podanie funkcji każdej ze struktur
i pakowanie w pęcherzyki transportowe. 8. a) Jąderka są miejscem powstawania rybosomów (które przez pory jądrowe przechodzą do cytozolu, gdzie uczestniczą w biosyntezie białek).
b) lizosom
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 9. Problem badawczy (jeden spośród podanych):
- Wpływ temperatury na ruch cytoplazmy.
- Czy temperatura wpływa na ruch cytoplazmy?
Hipoteza: Temperatura wpływa / nie wpływa na ruch cytoplazmy
Wykonywane czynności: W próbie badawczej umieszczamy na 15 min pojedyncze liście moczarki kanadyjskiej (np. pięć sztuk) w łaźni wodnej o temperaturze 10°C, 20°C, 30°C, 40°C i 50°C wyższej niż w próbie kontrolnej. Przy pomocy igły preparacyjnej przenosimy kolejno każdy z liści na szkiełko przedmiotowe, umieszczamy w kropli wody z łaźni i obserwujemy pod mikroskopem ruch cytoplazmy (szybkość zmiany położenia poszczególnych organelli).
1 p. za poprawnie sformułowany problem badawczy
1 p. za poprawnie podaną hipotezę roboczą 1 p. za kompletny opis czynności (z uwzględnieniem próby kontrolnej)
- a) Funkcje (trzy spośród podanych):
- utrzymywanie / zapewnianie turgoru
- magazynowanie substancji zapasowych
- magazynowanie ubocznych produktów przemiany materii
- trawienie wewnątrzkomórkowe
b) H 2 O
1 p. za poprawne podanie trzech funkcji
1 p. za poprawną odpowiedź 11. a)
b) Chloroplasty przeprowadzają fotosyntezę. Chromoplasty nadają zabarwienie różnym częściom roślin. Leukoplasty gromadzą materiały zapasowe.
c)
- Podział plastydów.
- Pączkowanie plastydów.
- Przekształcenie innego rodzaju plastydu w leukoplast.
1 p. za poprawnie narysowany schemat
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za podanie trzech poprawnych sposobów powstawania leukoplastów 12. Mitochondria: Ponieważ zachodzi w nich proces wewnatrzkomórkowego oddychania, podczas którego powstają reaktywne formy tlenu. Mitochondrialny DNA: Ponieważ nie jest odizolowany (chroniony) błoną od matrix mitochondrium, gdzie znajdują się reaktywne formy tlenu.
2 p. za podanie poprawnych wyjaśnień w obu przykładach 1 p. za podanie jednego poprawnego wyjaśnienia
- a) 1. błona komórkowa, 2. cząsteczka DNA, 3. rybosomy
b) Mitochondria i chloroplasty są organellami półautonomicznymi ponieważ:
- część niezbędnych im białek produkują same przy udziale własnych rybosomów,
1 p. za podanie trzech poprawnych nazw 1 p. za poprawne uzasadnienie przy pomocy dwóch argumentów
zmienności przystosowawczej / adaptacyjnej. 20. a) 1 – FAŁSZ, 2 – PRAWDA, 3 – PRAWDA
b) Syndaktylia jest wynikiem zaburzeń apoptozy, gdyż apoptoza jest programowaną śmiercią komórki, która bierze udział w rozwoju zarodkowym.
c) Może to doprowadzić do transformacji nowotworowej i wytworzenia guza / nowotworu / raka.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Faza S.
b) W tej fazie następuje nasilenie syntezy białek (uczestniczących w podziale komórki).
c) Kiedy (niektóre) komórki przekształcają się w komórki dojrzałe / określonego typu / wyspecjalizowane.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) crossing-over. b) profaza pierwszego podziału mejotycznego c) Proces crossing-over zwiększa różnorodność genetyczną gatunku / sprzyja zróżnicowaniu organizmów w obrębie gatunku
1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Struktury (jeden przykład spośród podanych):
- jądro komórkowe i rybosom
- aparat Golgiego i siateczka śródplazmatyczna
- chloroplast i mitochondrium b) Proces (jeden przykład spośród podanych):
- jądro komórkowe i rybosom – biosynteza białek
- aparat Golgiego i siateczka śródplazmatyczna – modyfikacja białek
- chloroplast i mitochondrium – przemiany energii (fotosynteza i oddychanie)
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawne określenie procesu, w którym uczestniczą wybrane organelle
- Przykładowe odpowiedzi: Nie może, ponieważ zmiana materiału genetycznego w jednej komórce somatycznej nie wpływa na cały organizm. Nie może, ponieważ poliploidalność dotyczy całego organizmu, a nie pojedynczej komórki.
1 p. za poprawną odpowiedź
IV. Różnorodność wirusów, bakterii, protistów i grzybów
Numer zadania Oczekiwana odpowiedź Punktacja
- a) Takson monofiletyczny jest przedstawiony na rysunku C, ponieważ obejmuje on wspólnego przodka (gatunek B) i wszystkie gatunki pochodzące od niego (gatunki: C, F, D, E, G, H).
b) Grupa sztuczna: B, grupy naturalne: A i C.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 2. a) Królestwa Cechy
Rośliny Grzyby Zwierzęta
Sposób odżywiania samożywność cudzożywność cudzożywność Zdolność do aktywnego ruchu
brak brak występują
Obecność ściany komórkowej
występuje występuje brak
Obecność tkanek występują brak występują Obecność organów / narządów
u większości występują
brak u większości występują Obecność barwników fotosyntetycznych
występują (chlorofil)
brak brak
b) woda, właściwy zakres temperatur
1 p. za poprawne skonstruowanie i uzupełnienie tabeli
1 p. za poprawną odpowiedź 3. a) Formy wirusów (trzy spośród wymienionych): forma kulista, forma pałeczkowata, forma bryłowa i forma bryłowo-spiralna.
b) Jedno spośród wymienionych: typ gospodarza, sposób infekcji
c) RNA, ponieważ odwrotna transkryptaza jest to enzym, który bierze udział w przepisywaniu RNA wirusa na DNA.
1 p. za poprawne podanie trzech nazw
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź i jej uzasadnienie
- Odpowiedź: 50 min (2 pełne cykle; 400 2 ) 1 p. za poprawną odpowiedź
- Cechy świadczące o przynależności do materii ożywionej
Cechy świadczące o przynależności do materii nieożywionej 2, 3, 6, 7 1, 4, 5
2 p. za poprawne przyporządkowanie wszystkich 7 cech 1 p. za poprawne przyporządkowanie 6 lub więcej cech, 0 p. za poprawne przyporządkowanie mniej niż 6 cech
lub Choroba: tężec. Droga zakażenia: zabrudzenie rany ziemią. Profilaktyka: szczepienia, surowica przeciwtężcowa. Objawy: szczękościsk, bóle głowy, wzmożone napięcie mięśniowe, drgawki (zaburzenia neurologiczne, układu nerwowego). lub Choroba: cholera. Droga zakażenia: droga pokarmowa lub kontakt z chorym. Profilaktyka: szczepienia, przestrzeganie zasad higieny, izolacja chorych. Objawy: biegunka i wymioty prowadzące do odwodnienia.
c) Korzyści (dwie spośród podanych): wytwarzają witaminy, wspomagają wchłanianie witamin, wspomagają organizm w walce przeciw patogennym drobnoustrojom.
d) Ponieważ niektóre narządy mają stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym (przewody: pokarmowy, oddechowy, wydalniczy), a inne nie (np. serce, mózg).
1 p. za poprawne podanie dwóch przykładów
1 p. za podanie poprawnej odpowiedzi, uwzględniającej kontakt ze środowiskiem zewnętrznym niektórych narządów 14. a) Wodniczka tętniąca.
b) B
c) Słodkowodnych, ponieważ (słodka woda stanowi dla nich środowisko hipotoniczne) występuje u nich stały napływ wody do wnętrza komórki.
d) Cytostom (nibygęba) i cytopyge (nibyodbyt) to struktury charakterystyczne tylko dla orzęsków, ponieważ ze względu na skomplikowaną budowę ich pellikuli pobieranie pokarmu oraz usuwanie niestrawionych resztek może odbywać się tylko w ściśle określonych, pozbawionych rzęsek miejscach.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź uwzględniającą napływ wody do wnętrza komórki
1 p. za poprawną odpowiedź uwzględniającą obecność pellikuli
- a) Malaria występuje głównie w strefie okołorównikowej i zwrotnikowej, ponieważ rozwój zarodźca w ciele komara przebiega w temperaturze ok. 20°C.
b) Pasożyty powodują rozpad erytrocytów, którego następstwem jest atak malarii.
c)
- – NIE, 2. – TAK, 3. – NIE
1 p. za poprawną odpowiedź uwzględniającą temperaturę rozwoju zarodźca
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Protisty stanowią sztuczną jednostkę taksonomiczną, ponieważ nie są ze sobą spokrewnione.
b) Miksotrofizm jest to zdolność zarówno do przeprowadzania fotosyntezy (samożywności), jak i do odżywiania się związkami organicznymi pobranymi z otoczenia (cudzożywności). Miksotrofem jest np. euglena (zielona).
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- Stwierdzenie to nie jest prawdziwe dla obu grup (bakterii i protistów). W efekcie koniugacji u bakterii obie komórki mają ten sam plazmid, jednak ich materiał genetyczny w obrębie chromosomu (genoforu) jest odmienny.
1 p. za poprawną odpowiedź uwzględniającą konsekwencje koniugacji u bakterii
- a) Sposoby rozmnażania bezpłciowego (trzy spośród podanych): fragmentacja plechy, pączkowanie, gametogamia, gametangiogamia, somatogamia
1 p. za poprawne podanie trzech rodzajów rozmnażania bezpłciowego
b) 1 – FAŁSZ, 2 – PRAWDA, 3 – FAŁSZ
c) Kariogamia jest to zlewanie się różnoimiennych jąder (w wyniku którego powstają jądra diploidalne). Grzybnia dikariotyczna jest to grzybnia powstała ze strzępki mającej jądra sprzężone (n + n).
d) U grzybów niedoskonałych nie występuje rozmnażanie płciowe.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 19. a) Mutualizm jest zależnością obustronnie korzystną, natomiast w układzie pasożytniczym jeden organizm czerpie korzyści, a drugi ponosi straty.
b) Tak, ponieważ porosty o różnych rodzajach plechy (skorupiasta, listkowata, krzaczkowata) mają odmienne zakresy tolerancji na zanieczyszczenia. (Najmniej odporne są porosty o plesze krzaczkowatej, najbardziej – o plesze skorupiastej).
c) 1. Niewielkie wymagania życiowe (rosną w siedliskach niezajętych przez inne organizmy). 2. Rozpoczynają proces gromadzenia się materii organicznej (w wyniku czego podłoże zmienia się w glebę).
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź uwzględniającą różnice w zakresach tolerancji poziomu zanieczyszczeń w zależności od rodzaju plechy
1 p. za poprawne podanie dwóch cech
V. Różnorodność roślin
Numer zadania Oczekiwana odpowiedź Punktowanie
- a) koniugacja / wytwarzanie przetrwalników b) Ponieważ utworzona w ten sposób forma przetrwalnikowa służy do przetrwania zimy / przezimowania. c) Pokolenie haploidalne (1n).
1 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 2. Przykłady (po jednym dla każdego parametru): Wilgotność: wykształcenie systemu korzeniowego, wykształcenie tkanek przewodzących, pokrycie części nadziemnych kutykulą ograniczającą parowanie wody. Temperatura: wykształcenie tkanek okrywających. Gęstość: dobrze rozwinięty system korzeniowy utrzymujący roślinę w podłożu, wykształcenie tkanek wzmacniających. Zawartość dwutlenku węgla: wytworzenie aparatów szparkowych, wytwarzanie dużej liczby liści, liczne przestwory międzykomórkowe tworzące kanały powietrzne wewnątrz rośliny.
1 p. za poprawnie podane cztery przykłady (po jednym do każdego parametru)
- a) 1 – FAŁSZ, 2 – FAŁSZ, 3 – PRAWDA
b) Heteromorficzna przemiana pokoleń zachodzi wtedy, gdy sporofit (pokolenie bezpłciowe) i gametofit (pokolenie płciowe) różnią się od siebie np. pod względem morfologicznym, anatomicznym lub długości życia. Pokoleniem dominującym może być albo gametofit, albo sporofit.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) C
b) 1 – PRAWDA, 2 – FAŁSZ, 3 – FAŁSZ
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Włośniki. Zwiększają one powierzchnię chłonną korzenia i odpowiadają za pobieranie wody z solami mineralnymi.
b) C
c) System korzeniowy palowy. Na rysunku widoczny jest korzeń główny oraz wyrastające z niego korzenie boczne (krótsze od korzenia głównego).
1 p. za podanie poprawnej nazwy i funkcji
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź i jej uzasadnienie
- a) W cierniach występuje tkanka przewodząca, natomiast brak jej w kolcach.
b)
Modyfikacje organów roślinnych
kłącza ssawki liściaki rozłogi
Roślina narecznica samcza
jemioła pospolita akacja poziomka pospolita
Organy roślinne, które uległy przekształceniu
łodygi korzenie liście łodygi
c) Kłącza – funkcja spichrzowa i przetrwalnikowa. Są również organami rozmnażania wegetatywnego. Ssawki – służą do pobierania wody z solami mineralnymi, a niekiedy – produktów fotosyntezy. Występują u roślin pasożytniczych i półpasożytniczych. Liściaki – pełnią funkcję asymilacyjną. Rozłogi – służą do rozmnażania wegetatywnego.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawne uzupełnienie tabeli
1 p. za podanie poprawnych funkcji wszystkich modyfikacji
- a) Dzięki temu związkowi rośliny pozyskują azot nawet wówczas, gdy gleby są ubogie w ten pierwiastek.
b) Przykładowe odpowiedzi:
- Rośliny bobowate można uprawiać na glebach ubogich w azot.
- Rośliny bobowate można uprawiać bez stosowania nawozów sztucznych.
- Rośliny bobowate można wykorzystywać jako poplon – zaorane, w następnym sezonie wegetacyjnym stają się naturalnym źródłem azotu dla innych roślin.
c) Mutualizm obligatoryjny / symbioza. Oba organizmy czerpią korzyści z tego związku i nie mogą bez niego funkcjonować Rośliny rosnące na glebach ubogich w związki azotu otrzymują azot od bakterii. W zamian dostarczają bakteriom związki organiczne, wytwarzane podczas fotosyntezy.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź i poprawne uzasadnienie
- a) Budowa pierwotna korzenia i łodygi różni się układem wiązek przewodzących. W budowie pierwotnej korzenia układ wiązek łyka i drewna jest naprzemianległy, natomiast w łodydze wiązki łyka i drewna ułożone są naprzeciwlegle.
b) KORZEŃ ŁODYGA
- kambium wiązkowe między ułożonymi naprzeciwlegle łykiem pierwotnym i drewnem pierwotnym
X
- śródskórnia regulująca przepływ wody w poprzek organu
X
- skórka pozbawiona aparatów szparkowych
X
c) Kambium w korzeniu powstaje z miękiszu oddzielającego wiązki drewna pierwotnego i łyka pierwotnego oraz częściowo z okolnicy. W łodydze pierścień kambium powstaje w wyniku połączenia pasm kambium wiązkowego (znajdującego się w obrębie wiązek przewodzących) z pasmami kambium międzywiązkowego.
d) Przykładowe odpowiedzi:
- W organach przyrastających na grubość pierwotne tkanki okrywające (ryzoderma i epiderma) ulegają rozerwaniu i przestają spełniać swoją funkcję. Konieczne jest zatem powstanie nowej tkanki pełniącej funkcję okrywającą. Tkanką tą jest korkowica (wytwarzana przez fellogen).
- Korkowica zastępuje pierwotne tkanki okrywające (ryzodermę i epidermę), które w wyniku przyrostu wtórnego na grubość korzenia i łodygi uległy zniszczeniu
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) 1. miękisz palisadowy (asymilacyjny); 2. miękisz gąbczasty;
- aparat szparkowy; 4. wiązka przewodząca
b) Aparat szparkowy – umożliwia transpirację i wymianę gazową ze środowiskiem. Miękisz gąbczasty – luźny układ komórek ułatwia wymianę gazową wewnątrz liścia oraz transpirację; obecność chloroplastów wspomaga proces fotosyntezy. Wiązka przewodząca – rozprowadza wodę konieczną do transpiracji oraz produkty fotosyntezy.
1 p. za poprawne podanie nazw czterech struktur
1 p. za poprawną odpowiedź
- Przystosowania (dwa spośród podanych):
- Skórka pokryta kutykulą, która chroni przed nadmiernym parowaniem wody.
- Hydroidy i leptoidy – komórki przewodzące wodę i produkty fotosyntezy.
- Liście wyposażone w asymilatory, których ułożenie sprzyja lepszemu pochłanianiu wody.
2 p. za dwa poprawnie podane przykłady przystosowań 1 p. za jeden poprawnie podany przykład
- a) Próba kontrolna – A. Próba doświadczalna – B.
b) Czy torfowiec ma zdolności higroskopijne? / Czy torfowiec pochłania wodę?
c) Mchy dzięki zdolności do zatrzymywania wody uczestniczą w regulowaniu bilansu wodnego biocenoz leśnych (w okresie suszy zapobiegają wysychaniu gleby, a podczas obfitych opadów
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
d
d
w zagłębieniach skórki; warstwa sklerenchymy pod skórką; tkanka otaczająca wiązki przewodzące (tkanka transfuzyjna) (ułatwiająca przewodzenie wody).
b) modrzew
za podanie jednej prawidłowej cechy
- a) 1. W wiązce przewodzącej paproci drewno jest otoczone łykiem,
natomiast w wiązce rośliny dwuliściennej pasma drewna i łyka
ułożone są naprzeciwlegle.
- W wiązce rośliny dwuliściennej pasma drewna i łyka oddzielone są od siebie kambium (miazgą), którego brak u paproci.
b) Drewno (ksylem) u paproci jest zbudowane z cewek, natomiast u roślin dwuliściennych – z naczyń.
2 p. za podanie dwóch poprawnych różnic 1 p. za podanie jednej poprawnej różnicy
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Porównywane cechy
Zalążek roślin nagozalążkowych
Zalążek roślin okrytozalążkowych liczba osłon jedna dwie okienko występuje występuje ośrodek występuje występuje woreczek zalążkowy / gametofit żeński
z dwiema rodniami
brak rodni, jest aparat jajowy (komórka jajowa i dwie synergidy) oraz trzy antypody i wtórne jądro woreczka zalążkowego
b) Komórka jajowa: zarodek sporofitu. Bielmo pierwotne lub bielmo wtórne: tkanka odżywcza dla zarodka
- prabielmo u nagozalążkowych i bielmo u okrytozalążkowych. Osłonki zalążka – łupina nasienna.
1 p. za poprawne uzupełnienie tabeli
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) Przykładowe odpowiedzi:
- Rośliny nasienne uniezależniły proces zapłodnienia od wody przez wytworzenie łagiewki pyłkowej. Dzięki niej komórki plemnikowe (plemniki) dostają się do wnętrza zalążka, gdzie biorą udział w zapłodnieniu.
- U roślin nasiennych komórki plemnikowe (plemniki) są dostarczane bezpośrednio do miejsca, w którym zapładniają komórkę jajową przez łagiewkę pyłkową.
b) C, E
1 p. za poprawną odpowiedź uwzględniającą role łagiewki pyłkowej
1 p. za poprawną odpowiedź 27. a) rośliny dwuliścienne
b) liście ogonkowe, nerwacja liści pierzasta, kształt blaszki liściowej niewydłużony, korzeń rozgałęziający się, palowy.
c) U rośliny przedstawionej na rysunku występują wiązki przewodzące otwarte.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawne podanie trzech cech
1 p. za poprawną odpowiedź
- a)
b) C
c) Typowe owoce powstają w wyniku przekształcenia zalążni słupka, natomiast w powstaniu owoców rzekomych uczestniczą dodatkowo
1 p. za poprawne skonstruowanie tabeli
Sposób rozprzestrzeniania Przystosowania w budowie nasion i owoców
Hydrochoria (przez wodę)
tkanka powietrzna w owocni, odporność na działanie wody oraz na nasiąkanie nią
Anemochoria (przez wiatr)
haczyki i wyrostki przyczepiające się do sierści zwierząt, osłonięcie nasion mięsistą, jadalną dla zwierząt owocnią
Zoochoria (przez zwierzęta)
małe, lekkie nasiona ze skrzydełkami lub innymi wytworami ułatwiającymi unoszenie przez wiatr
inne części kwiatu (np. dno kwiatowe).
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 29. a) słupek (znamię słupka) – 1, pręcik (główka pręcika, pylnik) – 2, osłonki zalążka – 6, zalążek – 7
b) Jest to kwiat rośliny dwuliściennej, ponieważ ma on okwiat zróżnicowany na kielich i koronę (na działki kielicha i płatki korony).
1 p. za poprawne podanie nazw oraz numerów części generatywnych kwiatu
1 p. za poprawną odpowiedź i poprawne jej uzasadnienie
- a) Heterostylia (różnosłupkowość), która polega na wytwarzaniu dwóch rodzajów kwiatów – w jednych kwiatach słupki są wyżej niż pręciki (słupki są długie, a pręciki krótkie), w innych kwiatach słupki są niżej niż pręciki (słupki są krótkie, a pręciki długie).
b) Mechanizmy (dwa spośród wymienionych): samosterylność (samopłonność), przedsłupność, przedprątność, zróżnicowanie dojrzewania słupków i pręcików.
c) Samozapylenie jest zjawiskiem niekorzystnym, ponieważ ogranicza możliwość rekombinacji genów (ogranicza zróżnicowanie genetyczne osobników potomnych).
d) Kwiaty pierwiosnka zapylane za pośrednictwem zwierząt, ponieważ mają okazały okwiat (służący do przywabiania np. owadów).
1 p. za podanie poprawnej nazwy mechanizmu oraz określenie, na czym ten mechanizm polega
1 p. za poprawne podanie dwóch mechanizmów
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź i poprawne jej uzasadnienie
- a) Podwójne zapłodnienie polega na tym, że jedna z komórek plemnikowych łączy się z komórką jajową (powstaje zygota), a druga – z komórką centralną (powstaje tkanka odżywcza – bielmo).
b) okrytonasienne (okrytozalążkowe)
c) zygota (2n), bielmo (3n)
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź 32. a) główka (kwiatostan główkowaty)
b) Przykładowe odpowiedzi:
- Kwiatostan koniczyny ułatwia jej zapylanie dzięki temu, że kwiaty występują w nim w skupieniu i owad może zapylić wiele kwiatów na raz.
- Skupienie kwiatów w kwiatostan przyciąga bardziej zapylacza niż pojedyncze kwiaty.
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a)
Proces Wektor Zapylanie Rozsiewanie nasion woda wiatr X zwierzęta X
b) Cecha kwiatów: barwa, cecha nasion: struktury lotne / aparat lotny / struktury umożliwiające lot
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
- a) C
b) system wiązkowy
c) Roślina jest zapylana za pośrednictwem wiatru. Świadczą o tym
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
1 p. za poprawną odpowiedź
Maturalne karty pracy 1 klucz
Kurs: Układ krązenia (Blaw 2000333)
- Odkryj więcej od:
